Product as a service is een businessmodel dat noodzakelijk lijkt om de omslag naar circulair bouwen te kunnen maken.
Een kernaspect van circulair bouwen is het hergebruik van materialen. Dat vraagt om een andere denk- en werkwijze. Zo wil men producenten niet langer alleen maar verantwoordelijk maken voor het leveren van materialen en producten, maar ook voor het terughalen ervan na gebruik. Vanuit die optiek ontstond het concept product as a service, waarbij producten niet langer worden verkocht, maar worden aangeboden ‘as a service’. De producent verkoopt dus met andere woorden de dienst gelieerd aan het product en niet langer het product zelf. Dat product neemt hij na de levensduur ervan immers terug, zodat hij het opnieuw kan gebruiken, of op z’n minst delen ervan. Zo koop je bijvoorbeeld niet langer stoelen, maar zituren. In plaats van armaturen koop je licht, in plaats van een boiler warmte enzovoort. Verschillende initiatieven, zoals de Vlaamse Green Deal Circulair Aankopen, moeten hierin gekaderd worden.
Het systeem is zowel voor de producent als de klant economisch interessanter dan de huidige wegwerpeconomie. De klant hoeft niet te investeren in de installatie, de producent slaat twee vliegen in één klap. Om te beginnen zal hij een langdurige stroom aan inkomsten genereren door de gebruiker van het product – of de dienst dus eigenlijk – maandelijks een bedrag te laten betalen voor het gebruik. De tweede vlieg: omdat het product van de producent blijft, heeft die er ook alle baat bij het product zo duurzaam mogelijk te maken. Zo dient hij geen herstellingen uit te voeren tijdens de duur van het contract – iets waar hij wel garant voor staat – en kan hij het product of delen ervan later hergebruiken. De producent kan trouwens om organisatorische en boekhoudkundige redenen het produceren en leveren van een product als dienst in twee aparte juridische entiteiten onderbrengen, waarbij het ene bedrijf als vanouds produceert en het andere de producten uitzet en beheert, wat economische nog interessanter is.
Nauw verbonden met product as a service, zijn materialenpaspoorten. Als we onderdelen van gebouwen opnieuw willen gebruiken, is het belangrijk dat we goed weten welke herbruikbare materialen en producten allemaal in het gebouw verwerkt zitten. Vandaag krijgen die onderdelen daarom steeds vaker een materialenpaspoort om zo hun terugname en hergebruik te faciliteren.