“Mensen moeten concreet kunnen voelen wat circulair bouwen is.” Aan het woord is Laurent Vanhaverbeke, zaakvoerder en oprichter van Adaptiv Architecten met een passie voor ecologisch bouwen. Zijn project, een tijdelijke, circulaire logopediepraktijk, is een toonbeeld van herbruikbaarheid. Niet in het minst omdat de praktijk vandaag al gedemonteerd is en herwerkt in een ander gebouw. 

Laurent koos voor een box-in-box: een innovatieve manier om snel, efficiënt en duurzaam te renoveren. De buitenschil van een bestaande gebouw wordt bewaard, terwijl in het gebouw een box wordt gebouwd die als werk- of woonruimte kan dienen. Op die manier kan je eenvoudig de strengste isolatienormen behalen. Bovendien kan de box flexibel ingedeeld worden, ben je vrij om voor duurzame materialen te kiezen en heb je steeds een dak boven je hoofd tijdens het werken.

Laurent, wat is circulair bouwen voor jou?

"Voor mij is het vooral een evidente manier van bouwen. De grondstoffen die we gebruiken, zijn bijna allemaal eindig en vragen veel energie om ze te verwerken. In mijn optiek is het niet meer dan logisch dat we op een slimme manier omgaan met de materialen die we gebruiken, zodat we de impact op de planeet zo klein mogelijk houden."


Heb je altijd al die interesse gehad in circulariteit?

“Circulariteit is eigenlijk een begrip dat aan het begin van mijn carrière nog helemaal niet zo ingeburgerd was als vandaag. Projecten die ik deed, waren circulair zonder dat ik me daar bewust van was. Herbruikbare materialen en flexibele, modulaire ontwerpen ontstonden eerder uit praktische overwegingen. Daar is de tijdelijke logopediepraktijk een goed voorbeeld van: die moest uitgebreid worden, maar de eigenaars hadden niet meteen de middelen om het gebouw helemaal te renoveren. De uitbreiding was wel urgent, dus we konden aan die vraag beantwoorden door snel een box neer te zetten in een aanliggend oud gebouw. Hetgeen we investeerden in die tijdelijke oplossing, mocht echter niet verloren gaan. Daar zie je weer dat circulair bouwen een praktisch antwoord biedt, maar je moet het meenemen vanaf de ontwerptafel.” 

Waar leg jij de focus op bij een circulair project als de tijdelijke unit?

“Er komen verschillende elementen bij kijken. Je hebt het ontwerp, de materiaalkeuze, de opbouw. Over alles moet nagedacht worden vanaf het eerste moment. De circulaire praktijk was een tijdelijke oplossing, want er waren wel al plannen om de huidige praktijk grondig te renoveren. Er moest dus al nagedacht worden over de volgende bestemming van de materialen van de tijdelijke praktijk. Zo hebben we standaardmaten gebruikt voor de tussenafstanden tussen stijlen en wanden. Op die manier kunnen er al veel elementen hergebruikt worden. Ook qua materialen werd er gekozen voor elementen die men in nagenoeg elk project kan gebruiken en hergebruiken. Ik heb ervoor gekozen om ze zo weinig mogelijk te verzagen. De multiplexplaten hadden een standaard afmeting die niet werd aangepast zodat ze later makkelijk hergebruikt zouden kunnen worden. Dat geeft ook bijzondere esthetische effecten. Door ervoor te kiezen om niet te zagen, overlappen sommige platen elkaar met enkele centimeters, in plaats van dat ze precies op elkaar aansluiten. Dat geeft een speels element in het plan. Voor de enkele platen die wel verzaagd moesten worden, maakten we een zaagplan zodat we zo efficiënt mogelijk het hout konden gebruiken. Uiteindelijk was er bijna geen restafval.” 

“Materialen moeten dus slim ingezet worden, maar ze moeten ook ofwel hernieuwbaar of hergroeibaar zijn – zoals bijvoorbeeld bij schelpen het geval is – ofwel heel duurzaam. Kwalitatieve materialen als Thermowood gaan lang mee en zullen zo minder snel op de afvalberg belanden. Voor mij is er een belangrijke wisselwerking tussen duurzaamheid en circulariteit.”

Wat zijn de voordelen van circulair bouwen volgens jou?

“Circulair bouwen heeft veel troeven die meestal nog niet bekend zijn bij het grote publiek. Zo is de tijdelijke logopediepraktijk gebouwd in slechts twee weekends met drie mensen die meehielpen. Het budget was beperkt, maar met enkele duizenden euro’s heb je al een goed geïsoleerd, afgewerkt gebouw. De praktijk is uiteindelijk drie jaar in gebruik geweest en kon daarna feilloos gedemonteerd worden. Vele elementen kregen daarna een plaatsje in het grotere renovatieproject van de nieuwe praktijk. Het scheelt dus in tijd, kosten en mankracht en het biedt flexibiliteit.”

Zijn er dingen die je geleerd hebt uit het project?

“Destijds stond ik er niet zo bij stil dat ik echt circulair aan de slag was gegaan, maar waren de keuzes die ik maakte eerder praktisch. Het moest gewoon goedkoop en demontabel. Als architect heb je een grote invloed op de herbruikbaarheid van een gebouw, en die instelling neem ik zeker mee. Voor kleine projecten kan je het verlies in materialen tot een minimum herleiden door daar als architect attent op te zijn. De verbouwing van het volledige pand in latere fase werd aan een andere architect toegewezen. Maar doordat ik gekozen heb voor een transparant plan, een 100% demontabele opbouw, standaardmaten en kwalitatieve materialen, kon de andere architect er makkelijk mee aan de slag en de oude box geheel demonteren en integreren in het nieuwe ontwerp.” 

Het je nog tips voor mensen die zelf circulair aan de slag willen gaan?

"Het is een heel simpele tip, maar mensen vergeten hem vaak: circulair bouwen neem je mee vanaf de ontwerptafel. Het moet van begin af aan duidelijk zijn dat je circulair wil ontwerpen, zodanig dat je zo goed mogelijk op de circulaire vraag kunt antwoorden. Als van in het begin 100% wordt ingezet op circulair bouwen, wordt het ook betaalbaar. Als er 'on the way' nog hernieuwbare of herbruikbare aanpassingen moeten doorgevoerd worden, is dat budgettair soms moeilijk."

“Ik merk wel dat  de vraag naar circulariteit stijgt. Meer dan driekwart van mijn klantenbestand is grote voorstander van circulair bouwen, eens ik de voordelen op tafel heb gelegd. En ook het aantal aannemers dat te vinden is voor zo’n projecten, groeit elke dag. De toekomst is echt wel circulair.”

Dit artikel kwam tot stand met steun van Vlaanderen Circulair en werd opgesteld door BBL, VIBE en de VUB in het kader van het project SensiParti.

Bron: Ecobouwers