In de Fonteinstraat in Leuven, in een appartementsgebouw uit de jaren 70, voldeden drie studio’s van AG Stadsontwikkeling Leuven al een tijdje niet meer aan de huidige kwaliteitsnormen. "De studio’s waren toe aan een grondige renovatie. We beslisten om daarbij volop in te zetten op circulariteit en duurzaamheid", vertelt Lies Corneillie, voorzitter van het AG Stadsontwikkeling Leuven. "We kozen ervoor om materialen maximaal te hergebruiken. Hadden we toch nieuwe materialen nodig, dan opteerden we voor duurzame alternatieven. Alles is bovendien demonteerbaar, zodat de materialen in de toekomst eenvoudig hergebruikt kunnen worden. We sluiten zo de kringloop van materialen en gaan spaarzaam om met kostbare grondstoffen. Het AG Stadsontwikkeling Leuven neemt zo zijn verantwoordelijkheid en draagt zijn steentje bij aan een circulair en klimaatneutraal Leuven."

Urban mining

Bij de start van de renovatie werden alle waardevolle – demonteerbare en herbruikbare dus – materialen uit de studio’s gerecupereerd volgens het principe van stadsontginning, of, in het Engels, urban mining. Het ging voornamelijk over hout en metaal, maar ook tegels, gootstenen en deuren. Een gedeelte van die materialen, zoals enkele binnendeuren, de binnentoestellen van de parlofoons en de inbouwkasten, kreeg opnieuw een plek in de gerenoveerde studio’s. Voor de overige materialen zocht het AG Stadsontwikkeling Leuven nieuwe eigenaars. Het overgrote deel vond zijn weg naar de Leuvense Materialenbank. De overige materialen bood het AG Stadsontwikkeling Leuven aan jeugdverenigingen aan.

Recuperatiematerialen en productieoverschotten

Voor overige materialen ging het AG Stadsontwikkeling Leuven in eerste instantie op zoek naar recuperatiematerialen en productieoverschotten. Zo zijn de werkbladen uit inox van de keukens afkomstig uit het Leuvense Politiehuis. De karaktervolle houten vloer werd elders geweigerd omwille van zijn nerftekening en zou in de gangbare praktijk op de afvalberg beland zijn, zonder ook maar één keer te zijn gebruikt. Schoorsteenmantels uit afbraakpanden werden verwerkt tot unieke natuurstenen mozaïekvloeren in de inkomhalletjes en het bestaande buitenschrijnwerk werd behouden en ingevuld met nieuwe, isolerende beglazing.

Maximaal demonteerbaar

Waar toch echt nieuwe materialen moesten worden toegepast, koos het AG Stadsontwikkeling Leuven voor duurzame alternatieven zoals biogebaseerde of recycleerbare materialen. De studio’s zijn bovendien zo ingericht en opgebouwd dat alles demonteerbaar is. Zo kunnen de materialen later opnieuw gerecupereerd worden. Technieken zijn niet ingeslepen, maar verlopen over de muren of in bereikbare gootjes onder de vloer. Daardoor kunnen ze in de toekomst eenvoudig aangepast of vernieuwd worden, zonder dat er breekwerk aan te pas komt.

"Indrukwekkend resultaat"

"Het was echt experimenteren en afstappen van gangbare praktijken. Dat voelde soms wat onwennig, maar het resultaat is indrukwekkend”, vertelt Corneillie. Dat het een nieuwe manier van werken betreft, blijkt volgens haar ook uit enkele reacties van de aannemers en uitvoerders. "'Maar hoe? Wij hoeven dus nergens iets in te slijpen of wat?' en 'Als we da nu gewoon mè lijm doen, dan bougeert da nooit niet meer', klonk het bij enkele aannemers."

Voor de renovatie van de studio’s werkte het AG Stadsontwikkeling Leuven samen met KPW architecten uit Leuven en verschillende aannemers en partners, onder meer uit de sociale economie.

Pilootproject

De renovatie van de studio’s is een pilootproject. De ‘lessons learned’ zullen gebruikt worden in toekomstige projecten van het AG Stadsontwikkeling Leuven, waarin het autonoom gemeentebedrijf zo veel al mogelijk circulair wil bouwen, en om de aanpak op te schalen.

Circulaire stad

De circulaire renovatie van de studio’s in de Fonteinstraat, iets later klaar dan gepland, draagt bij aan de ambitie van de stad Leuven om een circulaire en klimaatneutrale stad te worden en is een concrete invulling van haar actieplan circulair bouwen. "Aangezien meer dan de helft van de CO₂-uitstoot in Vlaanderen afkomstig is van het produceren en verwerken van materialen, is het belangrijk dat we spaarzaam omgaan met kostbare grondstoffen en materialen. Het is een belangrijk element om als stad klimaatneutraal te worden. Deze circulaire renovatie draagt daar toe bij. We hopen dat dit project een inspiratiebron zal vormen voor toekomstige bouw- en renovatieprojecten in onze stad", besluit schepen van klimaat en duurzaamheid David Dessers.

De circulaire renovatie van de studio’s is een pilootproject binnen de Green Deal Circulair Bouwen van Vlaanderen Circulair en het Interreg-project Facilitating the Circulation of Reclaimed Building Elements (FCRBE). De studio’s dienen de komende maanden als kijkwoning en worden nadien ingezet voor betaalbaar wonen.

Op Circubuild brachten we eerder al een casestudy over het project.