Hoewel slechts op een steenworp van het eigen kantoor op de Brusselse Tour & Taxis-site, was het de eerste keer dat Almut Fuhr in het kantoor van BC materials kwam. Ze leek daarbij wel een kind in een snoepwinkel, en vergaapte zich aan alle prototypes van nieuwe producten, grondstalen in potjes en foto's van enkele van BC materials' mooiste buitenlandse projecten. Toegegeven, het wás ook impressionant te zien wat allemaal mogelijk is met grond en klei. Mening aardrijkskundelokaal zou verbleken naast het kantoor van BC materials, waar ook zusterbedrijf BC architects & studies resideert.

Het was dus met tien minuten vertraging dat de overdracht van de Circubuild-award plaatsvond. Ken De Cooman nam de prijs namens BC materials in ontvangst. Fuhr stak daarbij haar bewondering niet onder stoelen of banken. "Jullie hebben een oude techniek nieuw leven ingeblazen. Het gaat om een nicheproduct waarmee je weliswaar geen wolkenkrabbers kan bouwen, maar dat wel breed toepasbaar is. Het is sterk dat jullie erin geslaagd zijn de mindset rond leembouwproducten te veranderen. Het product is opnieuw aantrekkelijk. Het wordt weer aanvaard in de bouwsector en bij architecten, die er ook de esthetische kwaliteit van weten te waarderen – ik vind het zelf een heel haptisch materiaal. We zien het steeds vaker voorgesteld worden in onze projecten. Er is dus weer een draagvlak voor."

"Specifieke aanpak"

"Veel heeft volgens mij te maken met jullie specifieke aanpak. Met tal van workshops en vooral heel wat mooie projecten tonen jullie wat allemaal kan met leembouwproducten, die dan ook nog eens gemaakt zijn uit grondverzet op werven en dus eigenlijk uit afval. Daarmee onderscheidt jullie bedrijf zich van louter producenten, die minder impact kunnen creëren. Die totaliteit – onderzoek, productie, dienstverlening en ontwerp – maakt het verschil."

Ken De Cooman liet zich de mooie woorden welgevallen. "Het is tof om de prijs te ontvangen van iemand die voor de Vlaamse overheid werkt. En Almut had niet beter kunnen omschrijven waar BC materials voor staat. Wij zijn een klein bedrijf, maar onze impact ligt inderdaad niet enkel in het aantal ton grond dat wij verzetten. Wij zijn niet puur een productiebedrijf, maar willen architecten, bouwheren én overheden ook tonen dat bouwen met leemproducten kan en hen zo inspireren. Het is mooi dat we dan net van een overheid de prijs krijgen."

Het zijn geen holle woorden, getuige daarvan de ondernemingsvorm van BC materials. De Cooman: "Wij zijn een zogenaamde materialenproductiecoöperatieve en hebben aldus een andere filosofie dan een puur commercieel, louter op winst gebaseerd bedrijf. In onze statuten staat dat het onze missie is de circulaire leembouwmarkt in België te laten groeien. Dat doen we door het verspreiden van onze kennis, via workshops, mooie projecten ... Die disseminatie maakt deel uit van ons DNA. In het Frans hebben ze twee woorden die het onderscheid tussen ons en een pure fabrikant goed aantonen: fabrique en uzine. In een fabrique gebeurt er meer dan louter productie. Ambachtslieden, ontwerpers en innovators worden er samengebracht met publiek. Er wordt dus niet alleen geproduceerd, maar ook nagedacht en onderzocht. Dat is het geval bij BC materials."

Leempleisters geaccepteerd door WTCB

Valt dan uit te drukken in welke mate BC materials al geslaagd is in zijn missie om leembouw in België te stimuleren? "Zeker en vast", is De Cooman duidelijk. "Leempleisters zitten nu bijvoorbeeld in de volgende TVN Binnenpleisters van het WTCB. Daar hebben we aan meegewerkt. Dat is toch een document dan rondgaat bij architecten en aannemers. We hebben ook een project opgestart met het WTCB voor het testen van de prestaties van leemstenen. Aan het feit dat zo'n projecten kunnen worden opgezet, voel je wel dat de interesse in leembouwproducten echt begint te komen."

"Wat ook heel hard helpt, is de stand – of beter de beweging – van zaken in de ons omringende landen. Duitsland heeft DIN-normen voor leembouw, daar bestaat echt al een mature markt rond leembouw. Frankrijk heeft de wetgeving recent dan weer zo aangepast dat er, als ik me niet vergis, 50% biogebaseerde materialen in publieke projecten moeten zitten vanaf 2022. Wij staan in contact met mensen in die landen, er bestaat een soort Europees netwerk. Dus we voelen wel dat er Europees tractie gegenereerd wordt."

"Onze eisen en verwachtingen in vraag stellen"

"Helaas ligt niet alles in handen van de doeners", pikt Fuhr in. "En zo komen we bij het pijnpunt voor circulair bouwen dat ik hier moet benoemen, zoals het idee achter de Circubuild-award het wil. "Een drempel wordt voor mij gevormd door onze eisen en verwachtingen, die maar blijven groeien. Ik heb het dan over eisen rond bijvoorbeeld binnencomfort, welzijn, akoestiek en veiligheid, maar ook over esthetiek en ons ruimtegebruik. Die leiden er vaak toe dat circulaire strategieën sneuvelen en dat vind ik een heel groot probleem."

"De situatie is niet langer houdbaar, de planetaire grenzen zijn al bereikt. Over bepaalde prestatie-eisen denk je echt: moet dat nu? Kunnen we daar nu niet iets flexibeler in zijn? Moeten we altijd en overal 100% topcomfort nastreven ten nadele van de planeet? Om een paar voorbeelden te geven: soms kun je een bepaalde U-waarde niet met een droge vloeropbouw behalen als je beperkt bent in hoogte. Hoge akoestische eisen zijn dan weer vaak niet verenigbaar met demonteerbare systeemwanden. Dat sommigen ook nog steeds vragen hebben rond de esthetiek van aanpasbare oplossingen, bijvoorbeeld over de voegen of naden die je dan ziet, of van leemproducten, helpt dan zeker niet.

De Cooman: "De eisen rond brandwerendheid zijn nog zo'n voorbeeld. Versta me niet verkeerd: brandweerstand is superbelangrijk, je mag daar nooit op compromitteren. Maar de regels vatten niet elke situatie van elk project. We zien soms dat er circulaire ontwerpmogelijkheden verloren gaan doordat de algemene regels rond brandwerendheid worden toegepast op een specifiek project waarin bepaalde zaken gerust anders zouden kunnen. En ik heb het dan niet enkel over leembouwproducten, maar ook over andere circulaire bouwproducten, methoden en systemen."

Fuhr: "Er is lange tijd een tendens geweest om een gebouw en zijn ruimtes zeer functiespecifiek te ontwerpen. Dat werd verwacht en dus werden de normen en eisen daarop geënt. Maar dat staat vaak haaks op de technische of ruimtelijke aanpasbaarheid die we vandaag nodig hebben. Dat merken we dagdagelijks in projecten. Het gaat dus niet enkel over eisen, maar ook over verwachtingen die we hebben van gebouwen. Persoonlijk denk ik dat er vroeg of laat prioriteiten gesteld moéten worden en daarvoor is een shift nodig naar een ander, globaler idee van comfort, welzijn enzovoort. Op alle vlakken naar meer en beter streven, is op termijn niet meer haalbaar. Een bouwproject moet collectief beter en duurzamer zijn. We moeten een meer holistische kijk hanteren in plaats van zo te focussen op alle individuele elementen. Pas dan kan sterker ingezet worden op circulair bouwen."

Maar om te eindigen op een fijne noot: "Wij vinden de Circubuild-award echt een tof initiatief: een circulerende prijs om circulair bouwen onder de aandacht te brengen", kreeg De Cooman het laatste woord.

Nog dit: BC materials is op dit moment samen met Natura Mater en EMB ook bezig met de ontwikkeling van een circulaire chape. Daarover brengen we op Circubuild binnenkort nog een artikel.