Kobe Pillen van platform architectuur, Dimitri Vroonen van DMTR. en Hannes Monserez van macadam.atelier ontvingen in oktober de Architectuurprijs Kortrijk 2022 voor hun ontwerp dat een herenwoning op een omkeerbare manier omtoverde tot een nieuwe thuis voor een jong koppel.
Het paar had de charmevolle herenwoning begin 2020 aangekocht. De renovatie was nodig om de woning te optimaliseren, maar ook om meer daglicht binnen te trekken. Het vernieuwingsproject mocht gedurfd zijn, maar er was slechts een beperkt budget voorhanden. Het huis kreeg uiteindelijk een nieuwe achtergevel, een nieuwe keuken en, naast de keuken, een galerieruimte (MAST art gallery) die het koppel zelf zou gaan uitbaten. Ook werd de band met de tuin versterkt.
De oorspronkelijke smalle L-vormige keuken in de achterbouw werd gestript en deels afgebroken. Er werd gezocht naar een optimale ruimtelijkheid voor de nieuwe keukenruimte, die noordelijk op de tuin is gericht. De architecten besloten om de uitbouw met twee bouwlagen niet af te breken maar de bestaande zuiderse karakteristieken meer in de verf te zetten. Zo werd, door enkele stenen uit de achtergevel van de uitbouw te verwijderen, een overdekte buitenruimte ontworpen met zichtbare, speelse betonbogen. Het schuingeplaatste glasraam dat vanuit de tuin toegang geeft tot de keuken snijdt door het volume van de achterbouw. De schuine glasgevel zorgt voor een maximaal ruimtegebruik van de nieuw ontworpen keukenruimte, maar vormt opnieuw slechts een minimale ingreep op de bestaande uitbouw.
In het hoofdvolume van de woning werden ook minimale architecturale ingrepen uitgevoerd, om de charme van de eclectische woning van het begin van vorige eeuw te bewaren. Een bescheiden vide werd gecreëerd om de donkerste ruimte op het gelijkvloers te voorzien van voldoende natuurlijk daglicht.
Krukjes uit restfractie beton
Materialen die moesten worden afgebroken of gedemonteerd, kregen zo veel als mogelijk een tweede leven in het renovatieproject zelf. Als dat niet kon, gingen ze naar andere projecten.
Ook met nieuwe materialen werd omzichtig omgesprongen. Voor de vloer van de vernieuwde achterbouw en het terras maakten de architecten gebruik van gestort beton, maar ze zorgden er wel voor dat de inhoud van de mixer maximaal gebruikt werd, zodat niets van het geproduceerde beton verloren zou gaan. Zo werd de restfractie gebruikt om massieve betonkrukjes te maken. Die kregen een plek op het terras aan de voorzijde van de woning.
"Dit project is circulair te noemen omdat met een minimum aan interventies, namelijk het wegbreken van enkele muren en het maken van enkele openingen, het oude herenhuis een functioneel kwalitatievere en ruimtelijkere woning is geworden", vertellen de architecten. "De bestaande infrastructuur wordt dus maximaal gebruikt en ingezet in het nieuwe ruimtelijke concept. De enige ruimtelijke toevoeging is nieuw schrijnwerk in de achtergevel. Alle ruimten zijn ontstaan door de bestaande structuur te manipuleren. De circulariteit in dit project zit hem dus in de ‘zuinigheid’ en efficiëntie van ruimte en middelen."
Daarnaast maakt volgens het ontwerpteam ook het niet-definitieve karakter van de ingrepen de renovatie circulair. "Het schrijnwerk aan de vide in de bureau- en gallerijruimte is dusdanig opgedeeld dat de vide op heel eenvoudige wijze opnieuw gedicht kan worden en de ruimte opnieuw anders ingezet kan worden”, aldus de architecten.
Relatie met de stad
Het renovatieproject, in mei vorig jaar opgeleverd, won vorige maand de Architectuurprijs Kortrijk 2022. De vakjury, voorgezeten door Bram Aerts van TRANS architectuur | stedenbouw, over de winnaar: "De ontwerpingreep op het bestaande pand viert het leven in de stad. De jonge bouwheren waardeerden met beperkte middelen een onkwalitatieve achterbouw op. De ontwerpers zochten geen compromis en gingen duidelijk voor hun doel, het ontwerp. Met diverse en precieze incisies brachten ze meer licht en lucht tot diep in de woning. In de bestaande waardevolle ergoedwoning worden de ingrepen bovendien omkeerbaar uitgevoerd, zonder structurele werken. De nieuwe stadswoning geeft rust en straalt een zuiders vakantiegevoel uit langs de achterzijde. Door de toevoeging van de galerieruimte met terras aan de voorzijde van de woning wordt ook een relatie aangegaan met de stad.”