Van de warmte die Antwerpen vandaag gebruikt, komt 90% uit fossiele brandstoffen die een grote impact hebben op het klimaat, zoals stookolie en gas. Daarom zoekt de Stad Antwerpen naar duurzame en betaalbare alternatieven om de klimaatambities van 2050 waar te maken. De aanleg van een warmtenet voor de hele stad is daar één van. Zo’n net verdeelt de restwarmte van grote industriële bedrijven via een ondergronds netwerk over andere gebouwen om die te verwarmen. Met de nabijheid van de haven, waar zich de grootste chemiecluster van Europa bevindt, heeft Antwerpen de sleutel in handen om zo’n warmtenetwerk op grote schaal uit te rollen, een Belgische primeur.

Een warmtenet vraagt echter om heel wat voorbereidend werk. Hoe voorzie je een volledige stad van een ondergronds net zonder alle straten tegelijk open te breken? Hoe bepaal je wie deze warmte mag verdelen én gebruiken? Wat is de beste plaats om zo’n warmtenet aan te leggen? Enzovoort. De regierol over het hele totstandkomingsproces is in handen van Arcadis en Over Morgen. Als trajectbegeleiders voorzien zij ook technische expertise voor de Stad, terwijl AKD instaat voor de juridische expertise.

De Stad Antwerpen definieerde al negen pilootzones met een hoge kansrijkheid voor warmtenetten. Arcadis en Over Morgen zullen de partners in deze zones begeleiden om tot de juiste investeringsbeslissingen te komen voor de aanleg van een performant warmtenet. “Dat is een net dat klaar is om een volledige stad in 2050 en daarna te kunnen bedienen. Daarvoor moet je verder kijken dan morgen en nú al rekening houden met factoren in de toekomst zoals de evolutie van de warmtevraag en cruciale kruisingen binnen infrastructuurprojecten”, zegt Hendrik-Jan Steeman, teamleader Energietransitie bij Arcadis.

Warmtebeleid en warmtemarkt

Overkoepelend aan de verschillende pilootzones en warmtenetprojecten werken Arcadis, Over Morgen en AKD aan een kader voor het gehele warmtenetbeleid in Antwerpen. Dit beleid moet duidelijk maken wie de warmte kan gebruiken, wat de voorwaarden zijn en hoe nieuwe projecten in de toekomst kunnen aansluiten op dit netwerk. De afnemers zullen de eerste jaren voornamelijk grote en openbare gebouwen van de stad zijn. Aansluitingen voor individuele woningen vragen meer tijd en een meer specifiek juridisch kader.

Daarnaast is het ook zeer belangrijk dat er een performante marktwerking ontstaat voor de hele keten van de warmtelevering. Het toekomstige warmtetransportnet moet waar mogelijk ‘open’ zijn voor warmteaanbieders, zodat de vrije markt kan spelen en de Antwerpenaar zijn warmte aan een optimale prijs verkrijgt.

Tot slot heeft de stad ook een eigen vastgoedpatrimonium dat kan worden aangesloten op de te ontwikkelen deelwarmtenetten. Dit helpt om voldoende warmtevraag te hebben voor een haalbaar en betaalbaar warmtenet. Via een doorgedreven inventarisatie en technische aansluitbaarheidschecks worden deze gebouwen optimaal ingezet.

Britt Verhesen, projectleider energiestrategie bij Stad Antwerpen: “Met de unieke ligging van de haven vlakbij, die een hoog potentieel aan restwarmte biedt, vormen warmtenetten een belangrijke opportuniteit om onze stad tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Met het ambitieuze Plan Van Aanpak Warmtenetten en met de hulp van Arcadis, Over Morgen en AKD schakelen we een versnelling hoger om deze doelstellingen effectief te bereiken.”