Het Circular Retrofit Lab is een experimenteel renovatieproject van de Vrije Universiteit Brussel. Het gebouw is een demonstrator voor circulaire ontwerpstrategieën en toont het gebruik van verschillende veranderingsgerichte bouwsystemen. Het innovatieve resultaat getuigt van een intense samenwerking tussen onderzoek en praktijk, en is mee mogelijk gemaakt dankzij de steun van de Europese Commissie voor het onderzoeksproject Buildings as Material Banks, BAMB.
Vragen beantwoord door de Vrije Universiteit Brussel.
Circulair?
Het Circular Retrofit Lab, de verbouwing van een blok bestaande uit acht voormalige studentenkoten - een van de iconische prefab studentenkoten van Willy Van Der Meeren uit de jaren 70 - op de campus van de Vrije Universiteit Brussel in Etterbeek, combineert drie circulaire ontwerpstrategieën: design for reuse, design for longevity, en design for disassembly.
Het behoud en hergebruik van de robuuste betonstructuur stond voorop en die keuze zorgt ervoor dat de milieu-impact maar een derde bedraagt van die van een nieuwbouw. Om hergebruik ook in de toekomst mogelijk te maken, werd de generaliteit van de skeletstructuur verder vergroot met extra openingen voor technische leidingen.
Een scenarioanalyse en doordachte planindeling verzekeren dat het Circular Retrofit Lab is voorbereid op vele toekomsten. Dankzij een eenvoudige schakeling van meer permanente maar ook tijdelijke vloer- en wandelementen, en door een onafhankelijke zonering van technieken, kan het lab snel en zonder afval tot bijvoorbeeld gastenkamers verbouwd worden.
Het uitwerken van demonteerbare gevel- en wandoplossingen in een samenwerking tussen onderzoek en praktijk maakt dat demontage, vervanging en hergebruik mogelijk worden zonder breekwerk. De compatibiliteit van onderdelen zoals ramen en gevelelementen, vergroot trouwens de kans dat ze in de toekomst hergebruikt zullen worden.
Grootste uitdaging?
Circulariteit staat niet op zich. Ook voor de operationele energieprestatie van deze renovatie was veel aandacht: U-waardes zijn lager dan de BEN-standaard voorschrijft, en het lab is voorzien van drievoudig glas in passiefstandaard-profielen. Omdat circulariteit nog in opmars is, vergt het samenbrengen van deze prestatie-eisen met de ontwerpkwaliteiten van circulariteit dan ook extra tijd, specifieke expertise en de nodige creativiteit.
Lessons learned?
Net als voor ieder ander gebouwontwerp is voor circulair bouwen voldoende onderzoek, een goeie dosis creativiteit en een duurzame samenwerking nodig. Circulair bouwen is dan ook niet complexer, alleen ligt de nodige kennis niet voor het grijpen. Wie circulair wil bouwen kan wel van deze leerlessen vertrekken:
Er is geen magisch antwoord op de vraag ‘Hoe moet je circulair bouwen?’. Eerst komt het erop aan de context goed te begrijpen, de best passende strategie te kiezen, om die vervolgens concreet te maken met kwaliteitsvolle ontwerpkeuzes.
Maak ook gebruik van een aantal kansen. Een voldoende gedetailleerde conditiestaatmeting, demontageplannen en een BIM-model verkleinen de kans op fouten. Of onderzoek de haalbaarheid van service-modellen, waarbij de leverancier heel wat lasten op zich neemt.
En vooral, blijf experimenteren en leren. Zonder de wil van bedrijven, ontwerpers en onderzoekers om de bouwpraktijk meer circulair te maken, waren de innovatieve bouwoplossingen in het Circular Retrofit Lab niet mogelijk geweest.
Technische fiche:
Opdrachtgever: Vrije Universiteit Brussel, VUB Architectural Engineering
Ontwerper: KADERSTUDIO
Partners: MK Engineering, Groep Van Roey, Geberit, Reynaers Aluminium, Beneens Alucon, Saint-Gobain, Jaga, Jonckheere Projects, Bao Living, JuuNoo, Lumency, Systimber, Tarkett en Zehnder Group
Timing: 2018 – 2019