Vragen beantwoord door B-architecten

GO! talent is een technische en beroepsschool van 7.194 m² groot, gelegen in de historische Brusselse Fortenlijn aan de rand van het historische centrum van de stad Dendermonde. Ze telt zo'n 600 leerlingen.

In 2016 werd een ontwerpwedstrijd uitgeschreven om de site te vernieuwen. Het ontwerp van B-architecten in samenwerking met OMGEVING, dat instond voor het landschapsontwerp, en de ingenieursbureaus Cenergie, daidalos peutz en UTIL, die respectievelijk de studies technieken, akoestiek en stabiliteit verzorgden, kwam als winnaar uit de bus. Het ontwerp is volgens B-architecten een interpretatie van een zogenaamde brede campus, waarbij niet alleen aan de specifieke noden van een school tegemoet wordt gekomen, maar ook aan de ruimtelijke ordening van het lokale onderwijslandschap.

De stedelijke en architecturale analyse van de site toonde het culturele belang van het bestaande Ariagebouw uit de jaren 20 van de vorige eeuw. De schitterende architectuur en het tijdloze ontwerp beantwoorden enerzijds aan de ruimtelijke organisatie van de campus, en anderzijds bepalen ze ook het specifieke karakter van de Begijnhoflaan. Daarom werd besloten om dat gebouw te behouden en het om te vormen tot een onderwijscomplex voor zorg- en commerciële opleidingen.

Aan de westelijke zijde van de site kwam een volledig nieuw en compact gebouw van drie bouwlagen hoog met faciliteiten voor voornamelijk industriële schoolopleidingen en sport. De algemene circulatiezones, die zijn opgevat als semibuitenruimten, liggen centraal op iedere verdieping in het gebouw. Ze zorgen voor de dialoog tussen de binnenkant van het gebouw en de omgeving buiten.

De drie gebouwen (op het terrein staat ook nog een ander schoolgebouw waar in de vernieuwing van de site niets mee gebeurde, red.) zijn met elkaar verbonden door een continuüm van openbare en semiopenbare ruimtes. Drie pleinen, het Ariaplein, Schoolplein en Werkplein, scheiden en verbinden de gebouwen tegelijkertijd en vervullen een functie als speelplaats.

Circulair?

Voor B-architecten begint circulair bouwen bij de site en het gebouw. In eerste instantie kijken we naar hergebruik van wat er al op de site en in het gebouw bestaat, vooraleer we naar nieuwe circulaire oplossingen gaan. Dat resulteerde dus in het hergebruik van het Ariagebouw. De nieuwe ingrepen in het gebouw zijn tot een strikt noodzakelijk minimum beperkt, waardoor de bestaande kwaliteiten van het historische gebouw zichtbaar blijven.

Op het vlak van architectuur werd ook gekeken naar oplossingen die robuust en eenvoudig in uitvoering zijn, zodat doorheen de tijd het onderhoud of eventuele herstellingswerken door de school zelf uitgevoerd kunnen worden. Aangezien het om een technische en beroepsschool gaat, met industriële afdelingen zoals metaal- en houtbewerking, maar ook met een afdeling elektriciteit, kunnen de meeste gebouw- en inrichtingselementen volgens ons door de leerkrachten en leerlingen hersteld worden.

Met hetzelfde doel voor ogen, maar ook zodat ze in de toekomst makkelijk hergebruikt kunnen werden, ontwierpen we ook alle technieken in de gebouwen volledig zichtbaar en in opbouw. Mooi meegenomen is dat ze zo ook als didactisch materiaal gezien – letterlijk – kunnen worden voor de leerlingen van de industriële afdelingen van de school.

In het Ariagebouw werden nieuwe openingen gemaakt om het aanpasbaar te kunnen inrichten. Ook het nieuwe gebouw is grotendeels aanpasbaar. Op niveau 2 werd zelfs een overmaat voorzien zodat toekomstige inbreiding mogelijk is.

Voor de herstelling van de gevel van het Ariagebouw werden stenen gebruikt die gerecupeerd werden op de site zelf, uit afbraak van onder meer binnenmuren. Alle andere gebruikte materialen ziijn wel nieuw. 

Grootste uitdaging?

Uit alle analyses bleek het 19^de eeuwse Ariagebouw waardevol te zijn. Als onderdeel van de Vlaamse Inventaris van Erfgoed heeft het gebouw een bepaalde graad van erkenning en daarom werd besloten het te behouden in het ontwerp voor de vernieuwing van de schoolsite. Het hergebruik van bestaande, historische panden blijft volgens ons echter een uitdagend proces waarbij het ontwerpteam, de bouwheer en de aannemer op elk moment flexibel moeten blijven.

Meer concreet betekent dit dat het architectuurontwerp bij manier van spreken nooit ‘af’ kan zijn: het doel van het ontwerp is er meer richtinggevend, zodat de architect en de bouwheer tijdens de uitvoeringswerken altijd kunnen inspelen op de feitelijke toestand van het gebouw. Zo kunnen nieuw ontdekte problemen herwerkt worden naar nieuwe opportuniteiten.

Die manier van werken is niet van zelfsprekend binnen het wettelijke kader rond openbare opdrachten en vraagt dan ook een andere houding van de ontwerpers en de bouwheren tijdens de opmaak van het ontwerpdossier. B-architecten benadrukt dat het GO! onderwijs en de schooldirectie van de GO! talentschool in Dendermonde zich in dit project zeer open-minded opstelden en zo een meer evolutief realisatieproces toelieten.  

Lessons learned?

Less is more was uiteindelijk de les van dit project. In ons geval ging het niet zozeer over het zuivere esthetische minimalisme van Mies van der Rohe, maar eerder om een ruw, bouwkundig minimalisme als tool om meer ruimte te kunnen bieden. Het was steeds zeer bevredigend om te zien hoe het volledige team bestaande uit bouwheer, ontwerpers en aannemer met vrij beperkte middelen maar zeer veel enthousiasme en hoge ambities een rijkdom aan ruimtes kon creëren. Het eindresultaat zien we daarom als bewijs dat onze aanpak in hergebruik en heractivering van bestaande structuren niet alleen een duurzame oplossing is, maar een garantie voor kwaliteit.

Technische fiche

Opdrachtgever: GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

Ontwerpers: B-architecten, OMGEVING

Studiebureaus: Cenergie (technieken), daidalos peutz (akoestiek), UTIL (stabiliteit)

Hoofdaannemer: Artes Roegiers

Timing: ingebruikname in oktober 2021, volledige oplevering (na gevelafwerking nieuwbouw) in augustus 2022