Vragen beantwoord door Hanne Eckelmans (Hé Architecten)

De renovatie betreft de omvorming van een industrieel pand in de Karperstraat naar een woonhuis, met een nieuw dakvolume in hernieuwbare en recuperatiematerialen. In heel het project werd getracht conventionele bouwmaterialen, die heel wat CO₂ uitstoten, zo veel als mogelijk te vermijden en in te zetten op biologische grondstoffen zoals hout, strobalen en hennepvezels, die CO₂ tijdens hun groei omzetten naar zuurstof. De gerenoveerde woning van Eckelmans en Coeckelberghs was laureaat van Be Circular 2018.

Circulair?

Het gaat hier om een renovatie en verbouwen is op zich al circulair.

De gerenoveerde woning werd aanpasbaar ontworpen in functie van een veranderende gezinssituatie. Door het flexibel en open plan kunnen ruimtes in de toekomst gemakkelijk een andere functie krijgen.

De simpele en leesbare binnenstructuur is door zijn specifieke assemblage perfect demontabel en maakt het mogelijk om makkelijk problemen te detecteren en aanpassingen te doen.

Herbruikbare elementen die al in het pand aanwezig waren werden maximaal gerecupereerd, zoals bijvoorbeeld vloeren, schrijnwerk, trappen en tegels. Aangezien het huis van mijn grootmoeder gelijktijdig met onze verbouwing werd verkocht, hebben we ook daar een aantal elementen kunnen recupereren: gietijzeren radiatoren, een Bruynzeel-keuken, gordijnen, meubilair … Voorts hebben we tweedehands- of einde stock-materialen aangekocht via websites en winkels.

Maar uiteraard waren er ook nieuwe bouwmaterialen nodig. We hebben daarbij getracht zoveel als mogelijk in te zetten op hernieuwbare grondstoffen. De buitenschil van het nieuwe dakvolume werd gerealiseerd in geprefabriceerde houten cassetten en ingevuld met strobalen afkomstig van een Brusselse landbouwer. De bestaande gevels worden geïsoleerd met kalkhennepblokken, de vloeren met kurkplaten. Een leempleister van BC materials, een mengeling van zand en klei afkomstig van Brussels grondverzet op bouwwerven, werd gebruikt als pleisterwerk. Daarvoor werden vijf Brusselse aannemers in een speciale workshop opgeleid. Dat pleisterwerk zorgt voor een gezond binnenklimaat aangezien het dampopen is en vochtregulerend werkt en wordt idealiter gecombineerd met een houtskelet. Hetzelfde materiaal werd in aangestampte versie – stampleem – gebruikt om het keukenmeubel mee vorm te geven.

Ook hebben we nagedacht over slimmer regenwaterbeheer. De integratie van een hemelwaterput, een semi-intensief groendak en het vergroenen van de koer zullen ervoor zorgen dat regen kan infiltreren.

Grootste uitdaging?

Gezien de specifieke bouwmethodes die zijn toegepast waren er veel verschillende aannemers/ambachtsmannen aan de slag op onze werf en was het niet mogelijk om met een algemene aanenemer te werken. Dat vergde veel coördinatie op de werf.

Daarnaast was ook de toevoeging van twee extra verdiepingen aan het bestaande gebouw – dat op de lijst van industrieel erfgoed staat – een hele uitdaging. Er werd getracht een evenwicht te vinden tussen de bestaande, erg gedetailleerde gevel en de nieuwe optopping.

Lessons learned?

Ik was zelf zowel bouwheer, architect als aannemer – we hebben veel zelf gedaan – in dit project en dat heeft niet voor grote belemmeringen gezorgd, maar ik denk dat die werkwijze in grotere projecten wel problematisch zou zijn. Je moet met het oog op hergebruik namelijk steeds heel erg snel keuzes maken. De beste koopjes zijn onmiddellijk weg. Wie zoekt? Wie koopt het dan aan? De architect, de bouwheer of de aannemer?

Het toepassen van hernieuwbare materialen wordt wel steeds makkelijker. Het is vaak nog wel duurder dan het toepassen van traditionele bouwmaterialen, maar bij kleine renovatieprojecten waar het nooit over heel veel vierkante meters gaat, ziet de bouwheer er toch wel het nut van in.

Technische fiche:

Opdrachtgevers: Hanne Eckelmans & Nicolas Coeckelberghs

Ontwerper(s): Hé! Architecten

Studiebureau(s): EA+ (EPB), Tandem ingenieurs (stabiliteit)

Aannemers: Sidati (houtskelet), Het Leemniscaat (leempleisterwerken & kalkpleisterwerken), Labairtec (binnenafwerking), AUTREMENT (gevelmetselwerk) …

Timing: mei 2019 – november 2020