De sessie waarin Circubestek werd voorgesteld ging over de vraag of overheden – zowel lokale, provinciale als regionale – vanuit hun rol als aankoper de transitie naar een circulaire bouweconomie kunnen versnellen en wat zij daar dan voor nodig hebben. In welke mate volstaan voorbeeldbestekken en prestatiegerichte gunningscriteria om tot (veranderingsgerichte) (ver)bouwoplossingen van betere kwaliteit te komen? Hoe kan een overheid ‘vraagvlak’ creëren bij bouwheren voor circulaire bouwoplossingen? Hoe kan je correct aanbesteden aan een leverancier met een unieke circulaire oplossing? Op die vragen probeerde de sessie antwoorden te geven.

Jonas Voorter mocht de spits afbijten. Voorter doet een doctoraatsonderzoek aan de UHasselt rond de transitie naar een circulaire bouweconomie. “In mijn onderzoek analyseer ik meer bepaald verschillende wetgevende kaders rond bouwmaterialen, afvalbeheer en overheidsopdrachten en ga ik bekijken of die klaar zijn voor de transitie naar een circulaire bouweconomie”, vertelde hij. “Onder mijn doctoraatsonderzoek valt ook de onderzoeksopdracht Proeftuin Circulair Bouwen. Een subonderdeel van dat onderzoek focust op de vraag hoe overheden accelerator kunnen zijn op het vlak van circulaire innovatie. En dan denken we natuurlijk in eerste instantie aan voorbeeldbestekken en gunningscriteria. Ik kijk er dan ook naar uit om hier in deze sessie over Circubestek en de rol ervan in circulair aanbesteden meer inzichten op te doen en te leren hoe de sector ertegenaan kijkt.”

Circubestek en CABRIO

Rik Neven gaf daarna een korte maar duidelijke samenvatting van Circubestek. “Circubestek is één van de 29 projecten die Vlaanderen Circulair subsidieert om de circulaire bouweconomie te stimuleren. Doel van Circubestek is dat voorschrijvers gemakkelijk hun weg zullen vinden naar bestekteksten van circulaire materialen en technieken”, vertelde hij. “Hoofdindieners van het project zijn Redactiebureau Palindroom (beheerder van de website circubuild.be), VIBE en BLIEBERG architects of a circular economy. We kunnen voor het project ook rekenen op de steun van VMSW, C3A, Tender Expert en een expertenpanel van 10 fabrikanten en 11 architecten. Het project gaat begin 2021 van start en wordt afgerond in december 2022.”

“Vandaag worden in bestekken nog maar zelden circulaire materialen voorgeschreven. Daardoor is het moeilijker om die te laten toepassen in een bouwproject. Door bestekteksten van circulaire oplossingen vlot toegankelijk te maken voor voorschrijvers, zullen de materialen meer voorgeschreven worden, wat zal leiden tot meer circulaire gebouwen. Fabrikanten zullen hierdoor ook de vraag naar hun circulaire oplossingen zien toenemen.”

“VIBE en BLIEBERG zullen focussen op de inhoudelijke aspecten en op de circulariteit. Wij zullen met Redactiebureau Palindroom instaan voor de coördinatie en de communicatie van het project en zorgen dat het initiatief via circubuild.be en onze andere website architectura.be genoeg bekend geraakt bij de voorschrijvers.”

“Door een platform aan te bieden van circulaire bestekteksten én dankzij de integratie met de meest gebruikte platformen van bestekteksten, VMSW en C3A, zijn de we ervan overtuigd dat we het voorschrijven van circulaire materialen een boost kunnen geven.”

“Het laatste wat we wilden”, benadrukte Neven, “was een platform opdringen aan de bouwsector. Om te garanderen dat de aanpak aansluit bij de wensen van het werkveld hebben we daarom ook een panel samengesteld van architecten, ingenieurs, fabrikanten en juristen die input zullen geven over de gewenste aanpak en opbouw en het platform zullen uittesten. Volgende architecten maken deel uit van het panel: Bart Hoylaerts (a2o), Joost Declercq (archipelago), Ruben Braeken (B+ architecten), Stéphanie Collier (B-architecten), Lode Goethals (BAST architects & engineers), Ken De Cooman (BC architects and studies), Matthias Mattelaer (DMOA architecten), Bart Verheyen (Stramien), Wim Boydens (boydens engineering) en Lieven De Groote (maker architecten). Het panel van de fabrikanten zal bestaan uit Anton Maertens (BC materials), Michael Joris (ETAP Lighting International NV)  Herman Van der Schoepen (Gyproc), Steffert Vanneste (Jaga), Chris van de Voorde (JuuNoo), Lieven Smeyers (LITO), Ron Jacobs (Jansen by ods), Kurt Van den Bergh (Reynaers Aluminium), Roel Van den Bergh (SOPREMA) en Thomas Dox (DOX Group). Voor juridisch advies wordt de hulp ingeroepen van Erik Van Eecke van Tender Expert.”

Na Neven ging Blykers nog even dieper in op het CABRIO-project van BLIEBERG architects of a circular economy. CABRIO staat voor Circulaire Administratieve Bepalingen en Richtlijnen in Overheidsopdrachten en het project heeft de ambitie om ‘typeomschrijvingen’ op te stellen die overheden kunnen gebruiken in hun ‘typebestek’. “Door het opstellen van zo’n typebeschrijvingen hopen we er met CABRIO toe bij te dragen dat meer overheden circulaire criteria gaan opnemen in hun opdrachten – in de vorm van toe te voegen alinea’s, hoofdstukken enzovoort. Dat kan een enorme hefboom zijn voor de circulaire bouwsector, omdat een groot deel van de bouwmarkt dan verplicht wordt na te denken over circulair bouwen.”

Interessante ‘takeaways’

Vervolgens werd de dialoog met de deelnemers op gang getrokken. Dat gebeurde via stellingen waarbij de deelnemers via Mentimeter telkens konden aangeven in hoeverre ze het eens of oneens waren met de stelling. De dialoog leidde tot enkele interessante ‘takeaways’:

• Zo werd door verschillende deelnemers benadrukt dat naast de kennis bij ambtenaren over circulair bouwen en circulaire oplossingen ook het draagvlak bij het bestuur zelf en andere diensten van belang is en het wetgevend kader dient te worden aangepast om circulair aanbesteden te boosten. Want iedereen was het er wel over eens dat openbare besturen in de mogelijkheid zijn een grote trekkersrol te spelen. An De Schryver, projectmanager bij POM Oost-Vlaanderen en tot een jaar geleden gebouwbeheerder bij een lokaal bestuur: “Vaak hebben wel enkele ambtenaren ervaring met circulaire oplossingen, maar niet het bestuur zelf. Overheden hebben niet altijd veel tijd om een aanbesteding op te stellen, waardoor ze makkelijker teruggrijpen naar eenvoudigere oplossingen en naar klassieke bestekken.”
  
  
• Daarnaast lijkt iedereen het erover eens dat de criteria en omschrijvingen objectief en vergelijkbaar moeten zijn. Er werd terecht de vraag gesteld of dat mogelijk is wanneer er enkele een functionele omschrijving wordt gegeven zonder technische bepalingen. Duidelijke definities en handvatten zullen nodig zijn. Blykers: “Het is natuurlijk makkelijker om diensten, zoals het verwarmen van een ruimte, functioneel te gaan omschrijven dan een bepaald bouwmateriaal. Ook de esthetiek van een bepaald materiaal valt moeilijk functioneel te omschrijven. Maar dat is een algemeen probleem wanneer je prestatiegericht omschrijft en niet enkel één in circulaire bestekteksten.”
  
  
• Een heel interessante stelling was de volgende: ‘Als er voorbeelden van circulaire bestekken beschikbaar zijn, zou circulair bouwen de standaard worden’. Een derde van de deelnemers was het daar ‘eerder mee eens’. Twee derde koos voor ‘eerder niet mee eens’. Almut Fuhr, consulente duurzaam bouwen bij Het Facilitair Bedrijf, zat in dat laatste kamp: “Circulair bouwen gaat om meer dan bestekken in welke procedure dan ook. Het gaat om een mindshift. Circulaire bestekteksten vormen wel een belangrijke stap in de transitie naar circulair bouwen als norm, zeker om het voor besturen makkelijker toepasbaar te maken, maar ze zijn ook niet zaligmakend.”
  Letty de Jong, projectbeheerder bij AG Stadsontwikkeling Leuven, was het eerder wél eens met de stelling: “Wij hebben veel tijd gestoken in het opstellen van zo’n circulaire bestektekst en ik kan zeggen dat die ons alleszins motiveert om bouwprojecten voortaan vaker over de circulaire boeg te gooien.”
  
  
• Een minder fijne vaststelling na de interactieve vragenronde was dan weer dat innovatieve marktspelers helaas vaak een monopoliepositie hebben wat circulair aanbesteden kan bemoeilijken.
  
  
• ’t Centrum van Kamp C toont wel dat het mogelijk is om met een vaste prijs te werken. Heel wat deelnemers gaven aan dat prestatiegericht omschrijven inderdaad een positieve ervaring teweeg kan brengen, op voorwaarde dat er samen naar oplossingen wordt gezocht.
  
  
• Tot slot blijkt het ook een uitdaging ruimte te vinden om in de praktijk te kunnen experimenteren en innoveren binnen het wetgevende kader.

Nog dit: Vlaanderen Circulair besloot de volgende actiedag van de Green Deal Circulair Bouwen om te vormen tot een heuse circulaire week, van 31 mei tot 4 juni. Meer info vind je hier.