Nu duurzaam bouwen stilaan ingeburgerd raakt, komt de overtreffende trap in het verschiet: circulair bouwen. Daarbij ligt de nadruk niet alleen op duurzame materialen en technieken, maar vooral ook op flexibiliteit en demonteerbaarheid. Hoe zorg je ervoor dat een gebouw moeiteloos een tweede leven krijgt? Kris Blykers van A-tract Architecture geeft tips in dit artikel van Kamp C.
- Flexibiliteit staat voorop. “De dragende structuur van een gebouw kan in principe honderd jaar meegaan, maar de inkleding moet flexibel zijn. Zo kun je secundaire elementen als de vloerbedekking of de tussenmuren aanpassen aan nieuwe noden. In het verleden werd dat vaak niet voorzien. Een typisch voorbeeld is een rusthuis waar de muren van de kamers dragende structuren zijn. Als dan de verplichte oppervlakte van zo’n kamer verandert, kunnen de muren er niet meer uit. Dat kun je met een flexibel ontwerp vermijden.”
- Kies goede materialen. “Een van mijn favorieten is hout. Geen typische houten balken, maar bijvoorbeeld engineered wood: grote houten platen die kruiselings met elkaar verlijmd worden en waarmee je tussenmuren of vloerplaten kunt maken. Hout haalt veel CO2 uit de lucht, en als een gebouw wordt heringericht, kunnen de platen opnieuw gebruikt worden.”
- Evalueer het ontwerp. “De ontwerpkeuzes die je maakt bepalen of je materialen vlot weer in de kringloop kunt brengen. Kijk bijvoorbeeld naar de dakbedekking van een plat dak. Traditioneel zal een aannemer de verschillende lagen van zo’n dak aan elkaar lijmen. Maar evengoed kun je ze los op elkaar leggen en bovenop een laag grind voorzien om alles samen te houden. Twijfel je aan je keuzes? De Vlaamse overheid heeft tools ontwikkeld waarmee bouwheren en architecten een ontwerp kunnen aftoetsen, zoals de duurzaamheidsmeter TOTEM en de publicatie Veranderingsgericht bouwen van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij.”
- Kies voor diensten. “Circulair bouwen opent mogelijkheden voor nieuwe businessmodellen. Een producent kan bijvoorbeeld de dienst ‘verlichting’ aanbieden in plaats van aparte lampen te verkopen. Ook in de bouwsector zijn er al producenten die grote betonplaten van 2 op 2 meter weer overnemen als een bedrijfsgebouw wordt afgebroken.”
- Praat met een sloper. “Bespreek bepaalde ontwerpkeuzes eens met iemand van een sloopbedrijf. Een ervaringsdeskundige kan vaak snel zeggen of een idee om materialen te scheiden werkbaar is, of dat het te veel tijd, geld of mankracht vraagt.”
- Doe het gewoon. “Als we wachten met circulair bouwen tot alles in een officieel kader met normen en procedures is gegoten, zijn we jaren verder. Begin eraan, durf fouten te maken en durf die vooral ook met anderen te delen. Dat is echt geen schande: hoe meer we met elkaar delen wat wel of niet werkt, hoe sneller we als maatschappij vooruitgang boeken.”
- Ga circulair leven. “Circulair bouwen is een middel, geen doel op zich. Het hoort thuis in een ruimer circulair plaatje waarbij mensen kleiner gaan wonen en hun dorp of stad als een verlengde van hun leefruimte zien, met wasserettes, restaurants, fietsverhuurdiensten … Het einddoel is altijd een kleinere CO2-voetstap.”
