In Sint-Niklaas opende recent Cocon de deuren, een broedplaats voor ondernemers en organisaties uit het Waasland die werken rond duurzame economie met ook plek voor enkele andere voorzieningen, zoals het Opleidings- en Oriënteringscentrum van het OCMW Sint-Niklaas. Het project ontstond uit de herbestemming van twee oude fabriekspanden van staalfabrikant Nobels-Peelman tussen de Heistraat en de Nobels-Peelmanstraat. Studio Tuin en Wereld en MikeViktorViktor leverden het ontwerp voor de reconversie en trokken daarbij resoluut de kaart van circulair bouwen, met bijzondere aandacht voor hergebruik. Uit eigen overtuiging, maar zeker ook op vraag van de opdrachtgever, het OCMW van Sint-Niklaas. Dat schreef voor het project zijn allereerste circulaire aanbesteding ooit uit.
Naast broedplaats voor Wase ondernemers en organisaties actief binnen de duurzame economie en het Opleidings- en Oriënteringscentrum van het OCMW voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt fungeert Cocon ook als een fijne ontmoetingsplek voor buurtbewoners. Er wordt ingezet op maximaal gedeeld gebruik en kruisbestuiving, ook met actoren uit de buurt, zoals maatwerkbedrijf Den Azalee, de Kringwinkel en bedrijven van het nabijgelegen industrieterrein.
Voor het ontwerp voor de herbestemming van de twee fabriekspanden – die de stad Sint-Niklaas in 2018 aankocht – tot Cocon werkten Studio Tuin en Wereld en MikeViktorViktor samen met de studiebureaus BEC, Mouton en Astrenergie, die respectievelijk instonden voor de studie technieken, de stabiliteitsstudie en de EPB-verslaggeving. Circulair verbouwen vormde het uitgangspunt, de duurzaamheidsmeter GRO de leidraad. Ook de door de stad aangestelde aannemers, met hoofdaannemer Bouwbedrijf Floré op kop, dachten mee na rond het maximaliseren van de toepassing van circulaire bouwprincipes.
Maximaal hergebruik materialen
Dat resulteerde in de eerste plaats in het maximaal behouden van wat er al was, zoals de staalstructuur, de betonnen structuur en de vloeren. Voor ‘nieuwe’ materialen trokken Studio Tuin en Wereld en MikeViktorViktor dan weer zo veel als mogelijk de kaart van recuperatie. Verschillende materialen, zoals tegels, kregen ter plekke een nieuwe bestemming. Maar ook vanop andere bouwwerven in en buiten Sint-Niklaas werden verschillende materialen gerecupereerd. Zo vonden een aantal luifels en planken afkomstig van de heraanleg van de Grote Markt in Sint-Niklaas een tweede leven in Cocon hebben de luchtgroep, een groot deel van de convectoren en 75% van de verlichting ook al elders een eerste leven achter de rug.
De volledig nieuwe materialen in Cocon zijn zo veel als mogelijk biogebaseerd en/of demonteerbaar. De glazen en volle JB-systeembinnenwanden van Beddeleem bijvoorbeeld, die dan ook nog eens uit het gamma Beddeleem Circulair komen, wat betekent dat ze al een eerste leven achter de rug hebben – al dan niet met de verschillende elementen in een andere configuratie.
Aanpasbaar ontwerp
Op niveau van het gebouw waren flexibiliteit en aanpasbaarheid de sleutelwoorden voor Studio Tuin en Wereld en MikeViktorViktor. De demonteerbare wanden, maar ook technieken die volledig in opbouw werden geplaatst, zorgen ervoor dat ateliers vergaderruimtes kunnen worden en omgekeerd en dat de bedrijven die zich vestig(d)en in Cocon zelf nog kunnen beslissen hoe de – omkeerbare! – indeling van hun gehuurde ruimte eruit moet zien.
Trias Materia Plus
Aan de basis van een en ander ligt het feit dat in de lastenboeken het principe van de zogenaamde Trias Materia Plus beschreven werd, een ontwerpstrategie die voortbouwt op het principe van de Trias Materia, een methodologie die circulair en efficiënt materiaalgebruik in de bouwsector stimuleert. Concreet werd bij elke materiaalkeuze eerst onderzocht of het gebruik van het materiaal vermeden kon worden, als dat niet zo was of het ergens gerecupereerd kon worden en als ook dat niet het geval was, werd geopteerd voor materialen uit reststromen of biogebaseerde materialen. Pas wanneer ook dat laatste niet haalbaar was, werden zogenaamde virgin materialen ‘toegelaten’.
De combinatie van geothermie en lucht-waterwarmtepompen en zonnepanelen maakt van Cocon tot slot ook een fossielvrij gebouw.
Aanzienlijk lagere milieu-impact
De stevige inspanningen van Studio Tuin en Wereld, MikeViktorViktor, de opdrachtgever en de aannemers op het vlak van circulair bouwen bleven niet zonder resultaat: volgens de architecten ligt de milieu-impact van Cocon, uitgedrukt in kg CO2-equivalent per m², vier keer lager dan die van een vergelijkbaar nieuw gebouw.
Het project kon rekenen op financiële steun van de Europese Unie, de Provincie Oost-Vlaanderen en de Vlaamse overheid.