...want ik weet dat ik van deze klassieker ongeveer elk seizoen wel een paar verslijt. Wat zou er met dit paar gebeuren als ze versleten zijn? Doe ik er werkelijk beter aan om gerecycleerd materiaal te kopen? Stof tot nadenken over circulaire materialen.

Het principe circulaire economie berust in essentie op het behoud van grondstoffen: slim omgaan met hetgeen er nog (over) is en iets zinvols doen met hetgeen we al verbruikt hebben. Recycleren met andere woorden. Jullie weten vast dat recycling op de buitenste schil van het befaamde Butterfly Model van Ellen McArthur ligt. En met reden, het is gewoon heel erg moeilijk om hoogwaardige materialen te maken uit recyclage.

Ik geef een voorbeeld. Een van mijn klanten maakt al decennialang profielen uit gerecycleerde kunststof uit industriële reststromen. Nobel vak en ze doen dat goed, de profielen zien er mooi uit en zijn in diverse kleuren en patronen verkrijgbaar. Maar bepaalde noodzakelijke (!) additieven en kleurstoffen zorgen er wel voor dat het een zootje ongeregeld wordt in recyclage en je er niet echt iets goeds meer van kan maken. Als ik er een tafel mee wil ontwerpen, moet ik ook nog eens metalen verstevigingen voorzien om het spaghetti-effect tegen te gaan. Een zuiver polypropyleen is perfect te recycleren, met een verwaarloosbaar verlies aan kwaliteit en performantie. Ik daag je echter uit zo een kunststof nog op de markt te vinden tegenwoordig.

Als ik dan met mijn kleurrijke nieuwe Nikes door het bos loop en de herfstkleurtjes onder mijn voeten hoor kraken, kan ik niet anders dan opmerken wat voor overdaad de natuur ons te bieden heeft. Biomaterialen, daar ben ik fan van. Bekend in de bouwwereld als bijvoorbeeld hout, stro en hennep met toepassingen in onder meer constructie, plaatmaterialen en isolatie. Ze hebben het vermogen om tijdelijk CO₂ op te slaan, zijn hernieuwbaar en vaak degradeerbaar. Dat laatste is niet heiligmakend, dat thema verdient een column op zich. En wel om deze reden: om hun technische prestaties te verhogen moeten er bindmiddelen, brandvertragers en allerhande synthetische stoffen aan toegevoegd worden, wat recycleren wederom bemoeilijkt en hoogst waarschijnlijk vervuilend maakt.

Dat neemt niet weg dat ik niet weg ben van al de materiaalinnovaties die de circulaire economie meebrengt. Materialen zijn voor de ontwerper wat verf is voor de kunstenaar. Sinds september ben ik gastprofessor materialenleer voor productdesigners aan Luca School of Arts. Traditiegetrouw zit de bron van alle wijsheid daar in kunststoffen en metalen, die ons de ultieme vormelijke vrijheid gunnen. Onze nieuwe kennis leert ons echter dat we moeten stoppen met die grondstoffen uit te putten.

Er is een nieuwe generatie materiaalontwikkeling aan de gang. Wereldwijd zijn we op zoek naar oplossingen om ons afval een nieuw leven te geven en biomaterialen te ontwikkelen die de traditionele materialen kunnen vervangen. Denk aan het open source model van Plasticiet, waardoor je thuis zelf mooie kleurrijke plastictegels kan maken van je afval. Of Orbix, dat een technologie ontwikkelde waardoor Vandersanden bakstenen kan maken die CO₂ opnemen. Of Circular Matters, dat agrarische reststromen combineert met een bioplastic om panelen te vervaardigen die MDF kunnen vervangen. Ik kan oneindig veel voorbeelden noemen en ik ben oprecht blij in een tijd te leven waarin we op zoek gaan naar alternatieven. Het enige waar we voor moeten opletten is dat we niet eindigen in een kluwen van eigenaardige materialen waarvan enkel de maker nog weet wat de samenstelling is. Hopelijk hebben we ons lesje geleerd en maken we nu materialen die onze kleinkinderen niet achter ons hoeven op te kuisen en kunnen wij als ontwerpers dingen maken die we nog nooit eerder hadden kunnen realiseren.