De overgang van de lineaire naar een circulaire bouwsector vereist heel wat veranderingen in onze manier van (denken over) bouwen. Lisa Van Gulck, doctoraatsstudente aan de Universiteit Gent in de onderzoeksgroep Bouwfysica, komt in haar onderzoek rond de milieu- en financiële impact van circulaire gebouwoplossingen in contact met talloze aspecten van circulair bouwen, door lezingen, literatuurstudies, gesprekken met bouwactoren … In een reeks columns, De circulaire shift genaamd, neemt ze op Circubuild telkens een belangrijke shift noodzakelijk om te evolueren naar een circulaire bouwsector onder de loep. Vandaag heeft ze het over circulaire gevelrenovatiesystemen en meer bepaald over het project EURECA of Effectively Upscaling the Renovation of Envelopes with a Circular Approach dat daaraan gewijd is en waaraan ze meewerkt.
Een groot deel van het Belgisch gebouwenpark is energetisch verouderd en moet op korte of middellange termijn gerenoveerd worden. Om een versnelde renovatie mogelijk te maken, is het belangrijk om op zoek te gaan naar oplossingen die voor een groot aantal gebouwen werken. De ambitie van het EURECA-project, een onderzoeksproject gesubsidieerd door Vlaanderen Circulair, bestaat er met dat doel voor ogen in om een circulair gevelrenovatiesysteem te ontwikkelen om gebouwen op een snelle én circulaire manier te renoveren. Het uitgedachte gevelsysteem moet demontabel en herbruikbaar zijn zodat het, indien het gebouw na verloop van tijd wordt aangepast of afgebroken, kan worden hergebruikt op een ander gebouw. Zo’n systeem heeft het grootste potentieel voor grote gebouwen met een repetitieve gevel zoals appartementsgebouwen en kantoren.
Bestaande systemen onderzocht
Binnen het EURECA-project werden verschillende bestaande systemen onderzocht en nieuwe alternatieven uitgedacht. Een frequent toegepast gevelrenovatiesysteem is ETICS, een systeem dat bestaat uit een harde isolatieplaat dat op de draagstructuur verkleefd wordt en een buitenafwerking van pleister heeft. De eenvoudige opbouw van ETICS maakt het een populair en betaalbaar systeem dat ook een lage milieu-impact heeft. Daartegenover staat wel dat ETICS door zijn onomkeerbare verbindingen en afwerking van pleister absoluut niet herbruikbaar is. Gezien ETICS nog een relatief nieuw systeem is, wordt er nog geen aandacht aan zijn afvalbehandeling besteed en blijft dit een probleem voor de toekomst. Door de pleisterlaag die de isolatie verontreinigt, lijkt recyclage in elk geval niet mogelijk en een grote afvalberg in de toekomst zo onvermijdbaar.
Een ander interessant bestaand systeem is de geventileerde gevel, opgebouwd uit isolatieplaten, houten/metalen regels en een gevelafwerking. Dat systeem heeft ook een relatief eenvoudige opbouw maar in tegenstelling tot ETICS kan het systeem wel op een circulaire manier uitgevoerd worden. Daardoor geldt de geventileerde gevel vandaag al als een belangrijk bestaand circulair gevelrenovatiesysteem.
Tijdelijk performant
Tijdens het onderzoeksproject werd duidelijk dat er niet getipt kon worden aan de eenvoudige opbouw en de lage milieu-impact van ETICS en de geventileerde gevel. De uitdaging van het EURECA-project lag in het ontwikkelen van een nieuw systeem dat kan worden toegepast wanneer bestaande systemen tekortschieten. ETICS is niet circulair en is geen voor de hand liggende keuze bij hoogbouw omwille van de strengere brandeisen. De regels van de geventileerde gevel moeten dan weer op regelmatige afstand bevestigd kunnen worden in een voldoende draagkrachtige structuur. Een geventileerde gevel is bijvoorbeeld niet geschikt voor de typische kantoorgebouwen uit de jaren zestig met betonnen vloerplaten en kolommen waartussen niet-kwalitatieve invulpanelen werden geplaatst. Bestaande systemen zijn vaak te ingrijpend, op financieel vlak en qua werfhinder, om een gebouw tijdelijk performant te maken, wachtend op een ingrijpende energetische renovatie, of in het ergste geval sloop, die in de toekomst zal plaatsvinden. Het gevelsysteem ontwikkeld tijdens het EURECA-project zet daarom in op zogenaamde kortetermijnrenovaties van gebouwen.
Verschillende circulaire gevelrenovatiesystemen werden binnen het onderzoeksproject uitgedacht en vergeleken op basis van relevante parameters. Uiteindelijk is er gekozen om het systeem met het grootste potentieel meer in detail uit te werken. Dat systeem bestaat uit horizontale en verticale metalen profielen die bevestigd worden aan de draagstructuur en waartussen isolatie en schrijnwerk wordt geplaatst. Daarop worden geïsoleerde prefabhoutskeletpanelen bevestigd. De gevelbekleding is vrij te kiezen. Momenteel hangt er op het universiteitsgebouw S4 van campus De Sterre in Gent een mock-up van het systeem waarbij gerecupereerde vezelcementplaten van etex als gevelbekleding gebruikt werden. De mock-up zal gedemonteerd en terug gemonteerd worden op de kopse gevel van het gebouw. Daarmee wordt meer inzicht verworven in de praktische aspecten van (de)montage en hergebruik van het systeem, zoals snelheid van uitvoering en schaderisico bij demontage.
Midden 2022 afgerond
Samengevat: het EURECA-project toont het potentieel en de tekortkomingen van bestaande gevelrenovatiesystemen en legt de uitdagingen waarmee nieuwe, circulaire systemen worden geconfronteerd bloot. Het uitgedachte systeem bevat zeker potentieel, maar vooraleer het op grote schaal kan toegepast worden, is verdere optimalisatie noodzakelijk. Bureau Bouwtechniek, Algemene Bouw Maes, De Witte Aluminiumconstructies en UGent zijn partners in het EURECA-project, dat midden 2022 zal afgerond worden.