Definitief ontwerp DING zet hoog in op circulair bouwen

Design Museum Gent en sogent maakten in oktober 2019 bekend dat TRANS architectuur I stedenbouwCarmody Groarke en RE-ST samen de Open Oproep voor de uitbreiding van het museum gewonnen hadden. Anderhalf jaar later is het oorspronkelijke ontwerp voor de nieuwe vleugel genaamd DING (Design in Gent) na veel overleg en studie verfijnd tot een inspirerende ontmoetingsplaats op mensenmaat waar design in al zijn aspecten centraal staat. In het uiteindelijke ontwerp wordt hoog ingezet op circulair bouwen en duurzaamheid, met onder meer aandacht voor vervangbaarheid van de gebruikte bouwmaterialen en een innovatief traject om (bouw)afval te verwerken in een circulaire gevelsteen. De eerste steenlegging is voorzien in de zomer van 2022, de opening in 2024. 

Design Museum Gent wacht al sinds 1993 op een nieuw sluitstuk met ruimte voor onthaal en shop, tijdelijke expo’s, workshops en educatie, lezingen en events, art handling en logistiek, degelijk sanitair en - niet in het minst - een lift, en nu is het eindelijk zover. DING is de langverwachte brug tussen de drie bestaande gebouwen van Design Museum Gent. De nieuwe vleugel komt in de Drabstraat, op het braakliggend terrein waar nu de befaamde wc-rol staat. Het wordt een straf staaltje architectuur, bedacht en uitgewerkt door het ontwerpteam Carmody Groarke, TRANS architectuur I stedenbouw en RE-ST architectenvennootschap. Boydens engineering staat in voor de uitwerking van de technieken. 

Sogent zorgt, als gedelegeerd bouwheer voor de stad, voor het opvolgen en begeleiden van het voorbereidingstraject, het wedstrijd-, het ontwerp- en het bouwproces, de timing en het budget, vanaf conceptfase tot en met de definitieve oplevering van de werken.

Op de eerste verdieping van DING is een ruimte voor lezingen en presentaties voorzien, op de tweede verdieping komen workshopruimtes en op verdieping 3 toont het museum gratis tijdelijke expo’s. Als kers op de taart komt er in DING een ruim terras met zicht op de historische binnentuin van Hotel de Coninck. De loft en het winterterras op de vierde verdieping kijken uit over heel de stad. Op de ondergrondse verdieping vind je naast de noodzakelijke ruimtes voor de technieken, art handling en restauraties, dan weer toiletten en een nieuwe vestiaire.

De architectuur in DING wordt versterkt door gerichte designopdrachten die zullen gegeven worden aan diverse gevestigde en jonge designers en textielontwerpers, in nauwe dialoog met de architecten via opdrachten en via open calls.


Duurzaam en slim

DING wordt future proof. Circulariteit, duurzaamheid en innovatie staan voorop. Zo worden zo veel mogelijk duurzame materialen gebruikt, staan recyclagemogelijkheden en de vervangbaarheid van die materialen hoog op de agenda en is het museum, dankzij een subsidie van Vlaanderen Circulair, een innovatief traject gestart om (bouw)afval te verwerken in een circulaire gevelsteen. Die wordt aangebracht rond de CO2-neutrale houtskeletstructuur van het nieuwe gebouw. Vlaanderen Circulair en de OVAM lanceerden vorig jaar een gerichte call voor circulaire bouweconomie. De subsidieoproep wilde experimenten bij innovatieve bouwprojecten die de principes van circulair bouwen toepassen, aanmoedigen. Sogent diende het project 'Een circulaire gevelsteen voor DING' in met vijf partners, AGB Kunsten en Design (Design Museum Gent), TRANS architectuur | stedenbouw & Carmody Groarke, Caluwaerts Uytterhoeven Advocaten, StoneCycling en de Faculteit Architectuur van de KU Leuven. Het project betreft een onderzoekstraject op materiaaltechnisch vlak en op juridisch vlak.

Momenteel lopen twee materiaalonderzoeken parallel, een eerste met StoneCycling uit Amsterdam en een tweede met Local Works Studio uit East Sussex (UK) en BC materials. Beide hebben een andere benaderingswijze voor het maken van een circulaire steen, wat het onderzoekstraject bijzonder interessant maakt. StoneCycling focust op gebakken gevelstenen, met een recept bestaand uit 40% klei en 60% afval. Local Works Studio en BC materials maken dan weer gevelstenen op basis van kalk en aarde. De stenen worden geperst in plaats van gebakken. Daardoor wordt het CO2-gehalte tijdens het productieproces en de volledige levensduur van de stenen gevoelig verlaagd.

De ambities voor de circulaire gevelsteen voor DING liggen hoog: Design Museum Gent heeft een gevelsteen voor ogen die bleek is van kleur - vooral een uitdaging voor StoneCycling, want een steen op basis van afval is doorgaans donker van kleur; hoe witter de steen, hoe minder verontreinigd materiaal kan worden toegevoegd -, die een bepaalde textuur heeft en waarin dus een aandeel afvalmateriaal - bij voorkeur afkomstig van de Gentenaar - als grondstof verwerkt is.

Beide circulaire gevelsteentypes zullen onderworpen worden aan labotesten om te verifiëren of voldaan wordt aan vereisten zoals vorstbestendigheid en sterkte. Op basis daarvan zullen de stenen al dan niet een certificering behalen. Ook vanuit juridisch oogpunt wordt onderzocht op welke wijze met dergelijke innovatieve materialen kan worden gewerkt binnen het bestaande wetgevend kader inzake overheidsopdrachten.

Ook een aanpasbaar fysiek en digitaal skelet, met multifunctionele plafonds, vloeren en muren, maakt DING tot een circulair gebouw. Tot slot zorgt ook een slim gebouwbeheer voor meer duurzaamheid, met bijvoorbeeld een optimalisatie in energiegebruik door zonwering, verlichting enzovoort. 


Mock-up en expo

In de historische binnentuin van Design Museum Gent staat tot maart volgend jaar een onderzoeksmodel op ware grootte. Het toont een staalkaart van de verschillende materialen en technieken die in DING gebruikt zullen worden. Aan de buitenzijde van het 1:1-model worden verschillende stalen en prototypes van circulaire en niet-circulaire gevelstenen verwerkt, stenen met verschillende witte kleurnuances, oppervlaktetexturen en -afwerkingen. Voorts is de mock-up opgebouwd uit een houten CLT-structuur die zichtbaar blijft aan de binnenzijde van het gebouw. Tussen de CLT-vloerbalken worden klimaatplafonds geplaatst. Het dak wordt afgewerkt met zink. De mock-up zal een inzicht geven in de te gebruiken materialen en helpen beslissingen te nemen op vlak van materiaalkeuze, details en aansluitingen. Door de mock-up beleeft de bezoeker nu al een preview van een stukje van DING. Op 9 oktober 2021 opent ook de tentoonstelling DING, waar de architecten hun visie en het ontwerpproces uiteenzetten, onder meer aan de hand van sprekende maquettes. Ook een algemene maquette van DING valt gratis te bezichtigen, van 15 juli in de DING Vitrine in de Drabstraat, daarna in het museum zelf. 


Ook renovatie van vleugel uit 1992

Met het planningsproces achter de rug, kan nu het bouwproces van start gaan met het indienen van de omgevingsvergunning. De eerste steenlegging is voorzien in de zomer van 2022, de opening in 2024. Het museum sluit de deuren al op 7 maart 2022. 

Tijdens de sluitingsperiode blijft het museum duurzaam en gericht programmeren. De collectie en werking blijft zichtbaar door samenwerkingen met andere musea, opleidingen en partners. Het museum zet verschillende langere trajecten uit met designers. Het resultaat van deze trajecten krijgt bij de heropening een plaats in DING. De sluitingsperiode is zo een experimentele fase waarin het museum een aanloop neemt naar de toekomstige werking van DING.

Het project kost in totaal zo'n 15 miljoen euro (inclusief erelonen, btw, studies, coördinatie, prijsherziening, onvoorziene kosten enzovoort). Het grootste deel wordt gedragen door de stad. Vlaanderen steunt het project intussen met bijna 3 miljoen aan FoCI-middelen. Ook bij Agentschap Onroerend Erfgoed werd een dossier ingediend.

Overigens wordt samen met de uitbreiding, ook de vleugel van 1992 gerenoveerd en wordt. In het aanpalende zestiende eeuwse Huis Leten, waar de burelen van het museum gehuisvest zijn, komt ook een museumcafé met zicht op een verborgen binnentuin aan de achtergevel. Een kleine oase van rust en een extra ruimte voor buitenexpo's.

Deel dit artikel:

Onze partners