Dorpsschool Vremde, gelegen tegenover de kerk van Vremde en achteraan begrensd door agragisch gebied, bestond uit een aaneenschakeling van bouwvolumes uit verschillende periodes. Een deel van de gebouwen was niet langer geschikt voor zijn functie en daarom drong een vernieuwingsproject zich op. Het Antwerpse cuypers & Q architecten tekende in opdracht van het Katholiek Onderwijs Bisdom Antwerpen Voorkempen voor het masterplan voor de vernieuwde Dorpsschool en gooide het daarin resoluut over de circulaire boeg; het project fungeerde als pilootproject om de leerlessen die het ontwerpbureau trok uit de actiedagen van de – inmiddels afgeronde – Green Deal Circulair Bouwen van Vlaanderen Circulair toe te passen.

In harmonie met naastgelegen gebouwen

Cuypers en Q architecten benut het bestaande patrimonium in zijn ontwerp, waarvoor het samenwerkte met studiebureaus TECON groep, maximaal en vult het aan met een nieuwbouw die een bestaand gebouw aan de straatkant vervangt. Dat nieuwe hoofdgebouw, met voornamelijk klassen, wordt opgetrokken in roodbruine baksteen. Vliesgevels met houten keperwerk creëren een zachte overgang tussen de nieuwbouw en de lagere bebouwing in de straat. Het beglaasde volume aan de rechterkant van de nieuwbouw – wanneer je naar de nieuwbouw kijkt – vormt de schakel met de bestaande bebouwing rond het plein en bevat verschillende administratieve en overlegruimtes. Het volume maakt tevens de verbinding met de achterliggende bestaande sporthal en met de kleutervleugel, die op zijn beurt een aanbouw krijgt voor een extra kleuterklas en bewegingsruimte. Op de aanbouw komt ook een dakspeelplaats, zodat de kleuters het achterliggende open landschap vanop hoogte kunnen beleven. Achteraan de dreef naast de school zal een begroende luifel ervoor zorgen dat de fietsen droog kunnen worden gestald. Ten slotte wordt de verharding van het plein doorgetrokken naar de school, zodat het plein en de speelplaats in elkaar overvloeien.

Houtconstructie en doorgedreven hergebruik

Het project is circulair om meerdere redenen. Zo wordt de nieuwbouw een CLT-constructie die zolang ze er staat 450 ton CO₂-equivalent zal capteren. De bakstenen voor de afwerking zijn afkomstig uit de noodzakelijke sloop van het gebouw dat wordt vervangen, wat dan weer een besparing van 50 ton CO₂-equivalent betekent – en zelfs meer wanneer niet enkel naar de uitgespaarde productie van nieuwe bakstenen maar ook naar het transport van die bakstenen gekeken wordt. Ook het sanitair, zo’n 300 m² cementtegels – gedemonteerd door een plaatselijke jeugdbeweging – en de brandtrappen van het voormalige gebouw worden hergebruikt voor de nieuwbouw.

Voor materialen afkomstig uit de noodzakelijke sloop die ze niet ter plekke een tweede leven konden geven, werkten de architecten samen met verdelers van recuperatiematerialen, zoals Rotor DC. Er werd info uitgewisseld met een architectenbureau dat interesse had in het recupereren van het aluminium schrijnwerk en leraars en omwonenden profiteerden van de demontageperiode om zelf zaken te recupereren.

Aanpasbare ruimtes

Nieuw aangevoerde materialen moesten een gunstige LCA-analyse hebben. Een voorbeeld van zo’n nieuwe materialen zijn de demontabele wanden van JUUNOO. Die maken de administratieve en overlegruimtes in de nieuwbouw oneindig aanpasbaar. Akoestische mobiele schuifwanden zorgen er dan weer voor dat de klassen in de nieuwbouw onderling koppelbaar zijn. De klassen kunnen ook nog eens gekoppeld worden met zogenaamde schakelruimtes, wat de mogelijkheid biedt om naast educatieve ontmoeting en spel ook naschoolse kinderopvang in Dorpsschool Vremde te organiseren. De ruimtes zouden ooit ook zonder structurele aanpassingen kantoren of appartementen kunnen worden. Het gebouw heeft ook het potentieel om uit te breiden.

Model Stewart Brand als leidraad

Als leidraad hanteerden de architecten het lagenmodel van Stewart Brand, wat onder meer resulteerde in heel wat omkeerbare bevestigingen. Aannemers werden gezocht middels een circulaire aanbesteding en asaservicemodellen werden onderzocht, onder andere Circular Light as a Service van ETAP Lighting.

Voeding voor gids rond circulaire scholenbouw

Cuypers & Q architecten betrekt de toekomstige gebruikers actief bij de bouw om hen concreet te tonen wat de circulaire aanpak inhoudt. Het ontwerpbureau ook bezig met het opstellen van 'De gids voor circulaire scholenbouw’, waarin onder andere leerlessen uit het project Doprsschool Vremde worden meegenomen. Met dat onderzoeksproject wil cuypers en Q architecten, samen met Material Mastery, de UHasselt en abbelle, schoolbesturen, opdrachtgevers, ontwerpers en gebruikers stimuleren circulariteit te integreren in alle fases van toekomstige scholenbouw.

Begin 2024 zullen de kinderen hun nieuwe klassen in gebruik kunnen nemen. In het voorjaar van 2024 moet het project helemaal opgeleverd zijn.