De werf van het ZIN-project aan de Simon Bolivarlaan aan het Brusselse Noordstation biedt op z’n zachtst gezegd een opvallende aanblik; de vergelijking met Ground Zero is niet bij de haren getrokken. Al zijn het deze keer geen dramatische gebeurtenissen die ten grondslag liggen aan het opvallende tafereel, maar wel de bewuste keuze van Het Facilitair bedrijf om van het nieuwe kantoorgebouw dat het grootste deel uitmaakt van het nieuwe complex een voorbeeldproject van circulair bouwen te maken. Het Marie-Elisabeth Belpairegebouw – de naam werd gekozen uit een lijst van meer dan 700 suggesties ingestuurd door ambtenaren van de Vlaamse overheid en tijdens de eerstesteenlegging onthuld – wordt het grootste circulaire kantoorgebouw van België, voornamelijk omdat de twee WTC-torens die vervangen worden door het nieuwe ZIN-project, grotendeels behouden blijven in het project.

95% van oude WTC-torens hergebruikt

“Van de oude torens bleef 65% overeind om een nieuw leven te krijgen in het ZIN-project”, vertelt Frank Geets, administrateur-generaal van Het Facilitair Bedrijf. “De overige 35% van de voormalige WTC-torens – materiaal afkomstig uit ontmanteling dus, maar ook bijvoorbeeld meubilair – wordt ook bijna helemaal ter plaatste benut, integraal of na recyclage. Zo zal uiteindelijk 95% van de oude torens een tweede leven krijgen in het nieuwe project. De overige 5% gaat naar andere bouwprojecten.”

“Wat overeind bleef van de oude torens, is goed voor 50% van het nieuwe complex, de – al dan niet gerecycleerde – materialen die gerecupereerd werden uit de oude WTC-torens maken 15% uit van het ZIN-project en de overige 35% bestaat uit nieuwe materialen, maar in het geval van het Marie-Elisabeth-Belpairegebouw is 97% daarvan Cradle to Cradle-gecertificeerd. Het meest opvallende ‘nieuwe’ materiaal in dat gebouw is waarschijnlijk het circulaire beton.” Het ontwerpteam deed voor advies rond Cradle to Cradle een beroep op Drees & Sommer Belgium en EPEA Benelux.

Aanpasbaar ontwerp en hybride werken

Het circulaire denken uit zich echter ook in de toekomstgerichte opvatting van het ZIN-project, dat 110.000 m² bovengrondse oppervlakte biedt – 75.000 m² aan kantoorruimte in het Marie-Elisabeth Belpairegebouw, 14.000 m² aan appartementen, 16.000 m² hotel en 5.000 m² aan overige faciliteiten, zoals handelszaken – en 27 verdiepingen of – in het kantoorgedeelte – 14 dubbelhoge verdiepingen telt. De neutrale opbouw zorgt ervoor dat binnen eenzelfde basisopbouw zowel kantoren, woningen als hotelkamers ingericht kunnen worden – wat ook nu dus al zal gebeuren. Veranderen de noden in de toekomst, dan kan het complex dus eenvoudig aangepast worden.

Bovendien wordt het Marie-Elisabeth Belpairegebouw wel de nieuwe werkplek van 4.750 Vlaamse ambtenaren in Brussel, afkomstig uit vijf verschillende gebouwen in de hoofdstad – het Ferraris-gebouw, het Arenberg-gebouw, het Ellipsgebouw en twee kleinere gebouwen – maar zal er slechts plaats zijn voor 2.400 mensen, omdat er wordt ingezet op circulair werken. De Vlaamse overheid start op korte termijn immers met de implementatie van het zogenaamde hybride werken, waarbij mensen niet alleen op kantoor maar vanuit verschillende locaties kunnen samenwerken. Het kantoor wordt zo nog meer een ontmoetingsplaats: mensen verbinden wordt de rode draad door heel het gebouw. In het nieuwe kantoorgebouw zal je dan ook overal kunnen werken. 

De nodige beplantingen in de verschillende kantoorruimtes moeten ook bijdragen tot een aangename werkplek. Daarvoor zorgde Plan en Houtgoed, dat in het project ook de daktuinen en een serre concipieerde.

Gesloten afvalverwerkingssysteem en duurzame technieken

Geets: “Het Marie Elisabeth-Belpairegebouw zal ook een gesloten afvalverwerkingssysteem hebben voor gft. Van het gft zal ter plaatse biomassa worden gemaakt, die dan zal worden gebruikt om – ter plaatse of elders, dat moet nog worden onderzocht – energie op te wekken. Meer dan de helft van het water dat verbruikt zal worden in het nieuwe gebouw, zal gerecupereerd water zijn, waaronder regenwater. Een eventueel teveel aan gerecupereerd regenwater zal via een platform ook beschikbaar worden gesteld aan de stad.”

Het gebouw heeft ook een koude-warmteopslagsysteem waarbij warmte en koude onttrokken worden uit de grond en door een verregaande toepassing van zonnepanelen op het dak en de zijgevels. Volgens de duurzaamheidsmeter GRO behaalt het gebouw een resultaat ‘uitstekend’ en met een E-peil van 15 is het gebouw het meest duurzame van alle gebouwen van de Vlaamse overheid. 

Manu Van Laere van het aannemersconsortium: “Alle aanvoer van nieuwe materialen gebeurt ook zo veel mogelijk over water en ook het logistieke centrum centraal op de werf waar de vrachtwagens makkelijk kunnen binnenrijden en van waaruit al het materiaal verdeeld wordt over de werf, is vrij uniek.”

Nieuwe kwalitatieve Brusselse Noordwijk

Met het Marie-Elisabeth Belpairegebouw wordt de eerste hand gelegd aan een nieuwe kwalitatieve Brusselse Noordwijk. “Met het vernieuwde gebouw op de Thurn en Taxis-site en het Marie Elisabeth-Belpairegebouw stelt de Vlaamse overheid een voorbeeld op het vlak van duurzaam bouwen”, aldus minister-president Jan Jambon net voor de eerstesteenlegging. “Ze heeft zo ook zelf de doelstellingen rond CO₂ voor 2030 vandaag al behaald.”

Het centraliseren van verschillende entiteiten en diensten in één gebouw levert de Vlaamse overheid bovendien hoge efficiëntiewinsten op. De kostenbesparing ten opzichte van de huidige huisvesting bedraagt zowat 8 miljoen euro per jaar.

Eind 2023 moeten de Vlaamse ambtenaren kunnen verhuizen. De oplevering van de appartementen en het hotel volgt enkele maanden later.

Symbolische naam

Voor wie wil weten waar de naam van het nieuwe gebouw vandaan komt, nog een streepje geschiedenis …

Marie-Elisabeth Belpaire (1853-1948) was een van de invloedrijkste vrouwen in Vlaanderen aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.  Ze vervulde een voortrekkersrol in de ontwikkeling van degelijke opleidingen voor meisjes en stichtte verschillende scholen in Antwerpen waar in het Nederlands werd onderwezen. Zo kregen meisjes opleidingskansen voor hoger onderwijs buiten de traditionele onderwijs- en zorgberoepen.  In 1887 debuteerde Marie-Elisabeth Belpaire als auteur met een Vlaamse bundel kortverhalen. Ze schreef daarnaast ook proza, poëzie en memoires. Uiteindelijk groeide ze uit tot een grote naam binnen de Vlaamse literatuur. In 1900 stond ze mee aan de wieg van het literair-culturele tijdschrift Dietsche Warande en Belfort. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zorgde ze voor het in stand houden van het culturele leven in oorlogstijd.

Meer info over het Marie- Elisabeth Belapairegebouw, met onder meer een interessant filmpje, kan je hier vinden.

Volgende partijen waren (ook) betrokken bij de realisatie van het Marie-Elisabeth Belpairegebouw:

• Architecten: Future WTC (consortium van architecten 51N4E, Jaspers-Eyers Architecten en l’AUC)
• Studiebureau technieken, gevel en EPB-verslaggever en verslaggever GRO: VK Architects & Engineers
• Studiebureau stabiliteit: Bureau Greisch
• Studiebureau akoestiek: Bureau De Fonseca
• Studiebureau groenvoorziening: Plant- en Houtgoed
• Adviseurs circulariteit: Drees & Sommer, EPEA, Suste Nuto (in opdracht van Open Minds), Rotor, Shipit
• Coördinator BIM: D-studio
• Veiligheidscoördinatie en controlebureau: SECO
• Advies rond toegankelijkheid: Inter
• Project Management: Advisers
• Uitvoerder sanering, demontage en afbraak: De Meuter
• Aannemer: TM Open Minds (consortium van aannemers Van Laere, CFE, BPC en VMA)
• Onderhoudspartner: ENGIE Services