Het was een opmerkelijk gezicht op de bouwsite Tannat in Molenbeek: geen graafmachines of betonmolens, maar wel een tractor die hennepzaad zaait. In de komende maanden wordt er voor zo’n 2.000 vierkante meter aan hennepplanten geteeld. Planten die verwerkt zullen worden tot isolatiemateriaal dat op dezelfde bouwsite gebruikt zal worden. Volgens projectontwikkelaar Revive, die steeds meer inzet op circulair bouwen, is dat een absolute primeur voor ons land. Alexandre Huyghe, CEO van Revive: “Isolatiemateriaal op basis van natuurlijke hennepvezels is op zich niet nieuw, maar wel in een bouwproject van deze omvang. En aangezien de hennep op de site zelf wordt geteeld, is dit uiteraard van een heel ander niveau, lokaler dan dit wordt het immers niet. We proberen in al onze bouwprojecten zoveel mogelijk lokale en gezonde materialen en producten te gebruiken. Isolatiematerialen zijn daarbij één van onze prioriteiten. Net daarom willen we startende bedrijven in deze sector, zoals ReLife, een duwtje in de rug geven. We willen duurzame isolatie in Tannat trouwens combineren met een volledig circulaire gevel én een structuur in CLT.”

De winst voor het klimaat is alvast groot: het gaat zelfs om een CO₂-negatief product, omdat de hennepplanten tijdens hun groeiproces bijna 5 ton CO₂ opnemen, wat tot vijf keer meer is dan bomen. Omdat het om isolatiemateriaal gaat, zal de hennep bovendien dus ook nog eens in zijn tweede levensfase het energieverbruik van de gebouwen tot een minimum beperken. En opvallend: zelfs wanneer de hennep in het isolatiemateriaal verwerkt zit, blijft het CO₂ opnemen, zij het in veel kleinere hoeveelheden.

Geen pesticiden of kunstmest 

De hennepplanten vragen maar weinig water en pesticiden of kunstmest zijn zelfs helemaal overbodig. Daarnaast is hennep ook een natuurlijke onkruidbestrijder en vormt de plant simpelweg een tijdelijke, groene invulling voor een braakliggend terrein.

Na de oogst wordt de hennep verwerkt door EXIE, een Belgische producent van duurzaam isolatiemateriaal. Frederik Verstraete, duurzaamheidsexpert bij ReLife: “De scheven van de plant zijn de basis voor de isolatie: zij worden gescheiden van de vezels, waarna er kalk en een additief aan toegevoegd worden. En die droge kalkhennep kan dan gebruikt worden voor muur-, dak- én vloerisolatie. Het is dus een prachtig voorbeeld van circulariteit. De verwerking gebeurt bovendien lokaal in Vlaanderen, in Herzele, zodat er geen lange transporten nodig zijn.”

De bloemen van de planten worden overigens ook nog gerecycleerd. Omdat ze niet bruikbaar zijn voor de isolatie, wordt er bier van gebrouwen.

Grond zuiveren

Daarnaast heeft de hennepplant nog een extra troef: hij zuivert meteen ook de bodem waarop hij groeit door wat fytoremediatie wordt genoemd. In het geval van de Tannatsite bleek dat echter niet meer nodig. Het gaat over een grond waar vroeger een brouwerij en een wijndistributeur gevestigd waren – een leuke link met de bestemming van de hennepbloemen – en in die gebouwen stonden twee lekkende stookolietanks, waardoor de bodem eerst gesaneerd moest worden via traditionele saneringstechnieken. Maar voor andere bouwprojecten met licht vervuilde gronden kan de plant wél dienst doen als bodemzuiveraar, al vraagt dat wel wat tijd. Verstraete: “Die zogeheten fytoremediatie is een bijzonder duurzame techniek, met beperkte kosten voor energie, transport en onderhoud. En het proces heeft ook een positieve invloed op de biodiversiteit. De techniek wordt dan ook sterk gepromoot door OVAM. De hennep doet zelfs zo goed zijn werk, dat hij momenteel ook gebruikt wordt om de verontreinigingen op te ruimen in het gebied waar de nucleaire ramp van Tsjernobyl heeft plaatsgevonden. Het enige nadeel is dat dit proces veel tijd vraagt. Het kan soms enkele jaren duren om een sterk vervuilde grond te zuiveren via fytoremediatie.”

79 appartementen en 2.700 m² werkplekken

Op de Tannatsite verrijzen de komende jaren 79 duurzame appartementen. En op de gelijkvloerse verdieping is er ook plaats voor 2.700 m² aan werkplekken. De plannen zijn ontworpen door BLAF architecten en de bouw wordt in goede banen geleid door aannemer Democo.

“We willen met Tannat een nieuwe, duurzame toekomst geven aan de voormalige Cinocosite. En niet onbelangrijk: het zal om betaalbaar wonen gaan. Daarom hebben we besloten om zelf eigenaar te blijven van de appartementen, zodat ze aan een redelijke huurprijs op de markt kunnen komen. Bovendien zetten we voor deze appartementen zeer sterk in op collectieve ruimtes. Denk aan een grote keuken en een polyvalente zaal, maar ook aan een wassalon, tv-kamer en verschillende buitenruimtes”, besluit Huyghe.

Als alles volgens schema verloopt, moeten de eigenlijke bouwwerken starten in 2022. De eerste huurders kunnen dan twee jaar later hun intrek nemen in hun nieuwe woning.

Soortgelijk project in Vilvoorde

Hoewel Revive van een primeur spreekt, voltrekt zich momenteel een soortgelijk project in Vilvoorde – wij laten in het midden welk er eerst was. In afwachting van nieuwbouwproject De Perken op de voormalige AkzoNobelsite, 1,5 hectare groot, wordt een groot deel van het terrein, 1 hectare, ingezaaid met 1,5 miljoen hennepplanten. De planten zouden tijdens de groeifase tot 22 ton CO₂ opnemen. Ook in Vilvoorde zal EXIE in opdracht van ReLife zorgen voor de verwerking tot isolatiemateriaal. Met de opbrengst van één oogst kunnen maximaal vier woningen geïsoleerd worden. De isolatie zal ook in Vilvoorde op de site zelf worden gebruikt. Net als in Molenbeek, gaan de bloemetjes van de hennepplanten naar een bierbrouwerij. De Perken wordt een duurzaam en circulair project. Revive liet zich voor advies rond duurzaam en circulair bouwen bijstaan door SuReal.