Herbarium van Plantentuin Meise krijgt circulaire make-over

Achter de renovatie van het Herbarium zit een ontwerpteam bestaande uit Robbrecht en Daem architecten, SumProject, Barabara Van Der Wee architects en Baro Architectuur. Voor de engineering en expertise rond circulair bouwen doen zij een beroep op VK architects+engineers, part of Sweco, dat voor dat laatste op zijn beurt samenwerkt met Rotor. 

Het vernieuwde Herbarium krijgt naast een archief- en onderzoeksruimte ook een educatieve invulling, met een conferentiezaal en tentoonstellingsruimte. De nieuwe infrastructuur zal aldus meer ruimte bieden voor studie en publiekswerking. Bij deze renovatie wordt duurzaamheid zo breed mogelijk gedefinieerd om een maximale ecologische meerwaarde te realiseren.

"Circulair bouwen is vooruit én achteruit kijken"

“Circulariteit kan je bekijken als een januskop,” legt Lode Lefevre uit, refererend aan de Romeinse god die zowel naar het verleden als de toekomst kijkt. “Veel architecten en bouwbedrijven richten zich uitsluitend op de toekomst en beloven dat nieuwe gebouwen circulair zullen zijn door ze demontabel en flexibel te maken. Maar als die belofte later niet wordt waargemaakt, blijft het slechts bij een intentie.” Hij benadrukt daarom het belang van terugkijken en het hergebruiken van bestaande structuren. “De echte en onmiddellijke winst ligt in minder bouwen en in hergebruik, en dat is waar we ons bij het Herbarium op richtten.”

Volgens Lode Lefevre bevatten renovaties per definitie een vorm van circulariteit: “Alles wat behouden blijft, is in zekere zin circulair. De vraag is hoe je nieuwe toevoegingen aanpakt, meer bepaald of die reversibel zijn.” Hij waarschuwt daarbij voor het maken van fouten uit het verleden. “We moeten gebouwen demontabel detailleren en kiezen voor materialen met een lage milieu-impact. Zo voorkom je dat een renovatie binnen enkele decennia niet opnieuw voor dezelfde uitdagingen staat.”

Beloning op basis van meerwaarde in plaats van bouwkost

Het Herbariumproject omvat de recuperatie van een bestaand gebouw waarop uitgebreide tests en belastingsproeven worden uitgevoerd om de draagkracht van de structuur te verifiëren. “Het kost echter tijd en vraagt expertise, vooral op het gebied van stabiliteit, om te beoordelen of hergebruik haalbaar is,” aldus Lode Lefevre. Hij verwijst in dat kader ook naar een paradox binnen de sector: “Ingenieursbureaus verdienen vaak minder aan projecten die zich richten op hergebruik, omdat de verloning gebaseerd is op een percentage van de bouwkost. Er is daarom nood aan een andere benadering waarbij meerwaarde wordt beloond.”

Aandacht voor de totale milieu-impact en diverse parameters

Lode Lefevre: “Om een realistisch beeld te kunnen schetsen van de meerwaarde is een combinatie nodig van een levenscyclusanalyse of LCA en een kostprijsanalyse. Het verschil in milieu-impact tussen twee structuren is bijvoorbeeld vaak kleiner wanneer je naar het totale project kijkt.” project engineer sustainable design waarschuwt ook voor greenwashing. “Als je alleen kijkt naar CO₂-reductie, kun je op andere milieu-indicatoren slechter scoren. Klimaatverandering is slechts een van de twaalf groepen milieu-impactindicatoren volgens bijvoorbeeld de TOTEM-methodiek.”

Lode Lefevre wijst tot slot op de veelheid aan criteria die een rol spelen, zowel bij het Herbarium als bij andere projecten. “Circulariteit is belangrijk, maar het is slechts één van de vele parameters,” zegt hij. “Architecturale en erfgoedwaarden, technische haalbaarheid en financiële aspecten moeten ook worden meegenomen. Soms hebben bepaalde parameters zelfs voorrang. Het is als een mengpaneel: als je alles op maximaal zet, krijg je geen muziek. Een perfecte balans is essentieel.”