In de Mechelse binnenstad zal vanaf het najaar 2023 gestart worden met de renovatie van de voormalige Potterij – een voormalige wasserij, eigendom van OVAM – en een aanpalend kantoorgebouw in de Graaf van Egmontstraat – eigendom van het Stadsmakersfonds. De stad Mechelen zal in de twee leegstaande panden samen met het Stadsmakersfonds de Impact Factory realiseren, een incubator voor innovatie en circulaire economie – dat nieuws brachten we al op Circubuild. Impact Factory zal ruimte bieden aan kantoren, kleinschalige productie, initiatieven binnen de deeleconomie, ontmoeting en evenementen en ambieert dé uitvalsbasis te worden voor de circulaire economie in en rond Mechelen. De gebouwen hebben hun ligging, tussen het station en de Grote Markt van Mechelen, alvast mee.

Uit een groepje van vijf finale kanditaten dat voorts gevormd werd door DENC!-STUDIO, Petillion Ceupens, Bob McMaster architecten en KRAS architecten, selecteerde de stad Mechelen en het Stadsmakersfonds een week geleden uiteindelijk WIT Architecten voor de studie- en ontwerpdracht. 

R-ladder

De stad Mechelen en het Stadsmakersfonds willen dat de Impact Factory gerealiseerd wordt volgende de principes van circulair en veranderingsgericht bouwen. “Bij een circulaire hub draait het immers niet alleen rond wat er ín gebeurt, maar ook om wat het is: een voorbeeld van circulair bouwen, zowel naar indeling als materiaalgebruik toe”, aldus Mechels schepen voor Duurzaamheid en Klimaat Patrick Princen.

Een van de projectvoorwaarden was dan ook het betrekken van een expert op dat vlak. WIT Architecten koos voor Bob Geldermans, professor aan de Universiteit Antwerpen die zich in zijn werk richt op regeneratieve grondstofsystemen in relatie tot architectuur en stedenbouw. Geldermans wees het architectenbureau op de R-ladder, een overzicht van belangrijke stappen die ondernomen moeten worden bij circulaire projecten.

Het resultaat is een ontwerp waarin de twee leegstaande gebouwen maximaal worden benut, zodat niet onnodig gebouw wordt, en waarin maximaal wordt ingezet op recuperatie en hergebruik van materialen en het gebruik van biogebaseerde materialen, zoals hout.

Houten exoskelet

Het ontwerp voegt een houten structuur toe rondom de bestaande gebouwen om de circulatie te verbeteren en te zorgen voor een grotere samenhang. Aan de gesloten gevel werden een aantal veranda’s toegevoegd om een open karakter te creëren.

Het dak moet functioneel ingezet kunnen worden. Om dat te realiseren, zorgde WIT Architecten in zijn ontwerp voor een dakstructuur met ruimte voor een laag teelaarde.

Twee houten ‘koppen’ zorgen voor een nieuw silhouet en verenigen de twee gebouwen zonder in nieuwbouw te vervallen.  

De oorspronkelijke opdracht beoogde om beide gebouwen uit te breiden en onderling te verbinden met een nieuwbouwstructuur aan een nieuw aan te leggen plein, het zogenaamde stadsbalkon. WIT Architecten verraste de jury echter door de gebouwen juist los van elkaar te koppelen zodat er een ongedwongen maar interessante dialoog ontstaat tussen wat de architecten de grote en kleine broer noemen. Een gezamenlijk voorportaal op het gelijkvoers met ruimte voor groen, zal de levendige link vormen tussen plein en gebouwen.

In het ontwerp wordt zo’n 700 m² vloeroppervlakte aan kantoren voorzien in het bestaande kantoorgebouw. Die ruimtes zullen verhuurd worden aan ondernemers van de Impact Factory en bieden startups de mogelijkheid om te groeien. Daarnaast komen er ook coworkingruimtes, vergaderzalen, polyvalente ruimtes, een aantal ateliers en een conceptstore waar zowel producten van de circulaire ondernemers in huis worden aangeboden als andere interessante producten, zoals groenten geteeld op de daktuin.

Flexibel gebruik

Het definitieve ontwerp, dat zoals gevraagd door de Stad Mechelen en het Stadsmakersfonds een flexibel gebruik van de gebouwen zal toelaten en deels een publiek karakter zal hebben om de activiteiten van The Impact Factory zichtbaar te maken voor voorbijgangers of andere nieuwsgierigen, en de aanvraag voor de omgevingsvergunning worden in het najaar verwacht. Rekening houdend met de wettelijke termijnen kan de vergunning voor de creatieve broedplaats voor circulaire ondernemers begin 2023 verwacht worden.

“De Impact Factory wil meer zijn dan een plek waar gewerkt wordt rond circulariteit en duurzaam ondernemen”, aldus An Eijkelenburg van het Stadsmakersfonds. “Het moet ook een community worden. Een bruisende plaats waar altijd iets te doen is, een plek waar men terechtkan voor lezingen, events, demonstraties en workshops.”

“Het project sluit mooi aan bij de stadsontwikkeling van de stad”, vult Greet Geypen, Mechels schepen van Economie en Stadsontwikkeling, aan. “Het is net naast het kernwinkelgebied gelegen en we vinden het belangrijk om daarrond economische functies te creëren. Enerzijds mikken we met dit project op ondernemers en burgers uit de Mechelse regio die interesse hebben in circulaire economie, anderzijds willen we met de Impact Factory een kenniscentrum zijn voor alle ondernemers in Vlaanderen met circulaire ambities. Op die manier transformeren we een brownfield tot een boeiend en economisch stadsontwikkelingsproject.”

Het coöperatieve Stadsmakersfonds zal samen met een aantal ondernemers actief in de circulaire economie en externe investeerders het grootste deel van de ontwikkeling financieren. Stad Mechelen zorgt voor de publieke investeringen.  De stad Mechelen en het Stadsmakersfonds ontvingen ook een Europese EFRO-subsidie voor de ontwikkeling van Impact Factory van zo’n anderhalf miljoen euro.

Kijkbox

In afwachting van de herontwikkeling van de site wordt de circulaire toekomst er nu al maximaal uitgerold. Zowel de Potterij als het kantoorgebouw zijn sinds het najaar van 2020 door circulaire vzw’s en ondernemers in gebruik genomen. Een van die tijdelijke initiatieven is de Kijkbox, een demonteerbare constructie waarin verschillende fabrikanten en leveranciers hun circulaire bouwproducten en -systemen showen. Het is het resultaat van het project Labo Leegstand, een project dat Miss Miyagi en BUUR Part of Sweco, versterkt door enkele kernpartners zoals onder meer DMOA, VITO en de VUB, in het kader van de Open Call van Vlaanderen Circulair op poten zetten om in samenwerking met heel wat partners en producenten het potentieel van circulaire bouwmaterialen en systemen te onderzoeken. Sinds kort is er ook een website die een virtuele toer aanbiedt doorheen de Kijkbox, te bereiken via deze link.

Impact Factory is tevens een van de projecten die te zien is in de tentoonstelling Prefigurations in Brussel, die de bijdrage van architectuur en ontwerp aan maatschappelijke veranderingen onthult aan de hand van 39 'toekomstplekken’. Die tentoonstelling is een productie van cultureel innovatiehuis Architecture Workroom Brussels in het kader van de culturele beweging De Grote Verbouwing 2020-2030.