Voorter weet waarover hij spreekt. De faculteit Rechten van de UHasselt, waar hij werkzaam is als jurist en doctoraatsonderzoeker, heeft het juridisch onderzoek naar de circulaire economie al sterk omarmd. “Zo was onze faculteit al betrokken bij het project ‘Juridische knelpunten bij circulaire economie-projecten - een verkenning en studie aan de hand van enkele concrete projecten’, waarin een aantal algemene juridische knelpunten in de transitie naar de circulaire economie behandeld werden die ook voor de bouwsector interessant en relevant kunnen zijn, zoals op het vlak van het afvalstoffennrecht, de reglementering inzake overheidsopdrachten en productnormering. Naast dat onderzoeksproject, kan ik ook verwijzen naar verschillende doctoraatsonderzoeken rond de circulaire economie, waaronder dat van Thomas de Römph uit 2018 en dat mezelf, dat nu loopt. Mijn eigen onderzoek heeft de juridische transitie naar een circulaire economie in de bouwsector als focuspunt en is ingebed in de Proeftuin Circulair Bouwen van Vlaanderen Circulair.”

Total Cost of Ownership

“Het is in mijn ogen van cruciaal belang dat opdrachtgevers en investeerders meer inzetten op circulair bouwen om die duurzame manier van bouwen echt te laten doorbreken, maar het is ook gewoon interessant voor hen dat te doen. Het circulaire bouwproces hangt veel meer af van samenwerking dan de huidige lineaire werkwijze. Dat leidt tot een sterke kennisopbouw en interessante interacties. Daarenboven wordt er bij circulair bouwen ook al nagedacht over de gebruiksfase en het einde van het leven van het gebouw, de restwaarde. Voor een opdrachtgever en investeerder wordt het dus mogelijk en makkelijker om de Total Cost of Ownership in te schatten. Bepaalde risico’s kunnen daardoor gemakkelijker worden blootgelegd. Voorts zorgt het modulair karakter van een circulair gebouw ervoor dat een constructie langer aan de – vernieuwde – noden en wensen van de gebruiker kan blijven voldoen, wat leidt tot een langere levensduur en creatievere gebruiksmogelijkheden.”

“Nieuwe wetgeving rond overheidsopdrachten nog te weinig toegepast”

Waarom zetten opdrachtgevers en investeerders er dan nog niet volop op in? “Als jurist en doctoraatsonderzoeker aan de faculteit Rechten, kijk ik uiteraard voornamelijk naar eventuele juridische knelpunten en die zijn er nog”, beantwoordt Voorter die vraag. “Veel wetgeving in verschillende rechtsdomeinen is opgemaakt met de lineaire economie in het achterhoofd. Het zal dus inspanningen vergen om die wetgeving volledig te updaten naar het circulaire verhaal. Bovendien veronderstelt de circulaire economie een volledige systeemverandering voor zowel producenten als consumenten waardoor de wijziging van bepaalde wetgeving tot nieuwe vragen zal leiden in andere rechtsdomeinen die eveneens moeten worden beantwoord. Aan de andere kant bestaat er ook al wel wetgeving die circulariteit kan bevorderen, zoals de wetgeving rond overheidsopdrachten. Maar de toepassing ervan ontbreekt nog. Dat vraagt om andere ideeën en initiatieven om circulair bouwen te faciliteren en te promoten.”

“Opdat opdrachtgevers en investeerders het echt over de circulaire boeg gaan gooien in bouwprojecten, is rechtszekerheid volgens mij het sleutelwoord: een opdrachtgever of investeerder moet in een circulair bouwproject weten waar hij aan toe is en welke risico’s en verantwoordelijkheid hij neemt en kan nemen. Juridisch gezien zijn er nog stappen te zetten in elke stap van de circulaire keten om dit verder te faciliteren en promoten, zoals bijvoorbeeld in het domein van het afvalstoffenrecht, de wetgeving rond overheidsopdrachten, de ruimtelijke ordening, het uitdenken van nieuwe businessmodellen, het fiscaal recht, het eigendomsrecht ... Daarnaast denk ik dat we ook moeten blijven inzetten op sterke voorbeelden en inspirerende best practices.”

“Bouwsector moet verantwoordelijkheid nemen”

Want Voorter is ervan overtuigd dat de transitie naar circulair bouwen noodzakelijk is: “In de literatuur wordt onze aardbol vaak vergeleken met een ruimteschip waarin materialen en grondstoffen eindig of schaars zijn. We moeten tot het inzicht komen dat verschillende ideeën en praktijken – lees: het lineaire productieproces – hun planetaire houdbaarheidsdatum hebben bereikt en het tijd wordt om in te zetten op duurzame praktijken die oog hebben voor de lange termijn en dus ook de toekomstige generaties. De bouwsector draagt hierin een verantwoordelijkheid. Zij heeft immers nood aan veel grondstoffen en genereert ook een grote hoeveelheid aan afvalstoffen. De overgang naar circulair bouwen is bijgevolg een mogelijk pad – maar niet de enige mogelijkheid – om onze samenleving een gezonde dosis duurzaamheid toe te dienen. Circulair bouwen geeft ook de nodige aandacht aan het materialenvraagstuk, een mooi tegengewicht voor de huidige populariteit van en interesse in energiemaatregelen”, besluit hij.

Jonas Voorter gaat nog dieper in op de materie als een van de sprekers tijdens een interactief webinar dat Schüco en Redactiebureau Palindroom op 19 oktober organiseren in de gebouwen van Living Tomorrow in Vilvoorde. Het webinar handelt over circulair bouwen met focus op de rol van de investeerder. Onder meer volgende vragen zullen de revue passeren: wat betekent circulair bouwen voor een opdrachtgever of investeerder? Welke invloed heeft de transitie ernaartoe op keuzes die de investeerder maakt bij het opstarten en ontwikkelen van een project? Welke zijn de financiële en juridische valkuilen?

De organisatoren brengen enkele specialisten samen om erover te debatteren. Naast Jonas Voorter schuiven ook volgende gasten aan: Jan Moens (Bureau Bouwtechniek), Joachim De Vos (Living Tomorrow), Catherine Vangilbergen (Van Roey Vastgoed), Geert Michels (Schüco), Sunita Vanheers (SuReal), Jonas Waerniers (Houben) en Roos Servaes (Vlaanderen Circulair). Moderator van dienst is Rik Neven (Redactiebureau Palindroom).

Het webinar volgen kan gratis, maar inschrijven is wel noodzakelijk. Dat kan via de link in de inleiding van dit artikel.