-
![]()
© Kamp C & Compagnie Fotografie
Het nieuwe gebouw oogt bijzonder fraai.
In Westerlo vond op maandag 16 mei 2022 de officiële opening plaats van 't Centrum, het nieuwe kantoorgebouw van Kamp C. Volgens de bouwheer zal je nergens in de Benelux een meer circulair kantoorgebouw vinden: het bestaat uit herbruikbare en ecologische materialen, is volledig demonteerbaar en te heropbouwen, bevat verschillende producten en systemen waaraan een circulair financierings- of verdienmodel verbonden is en kwam er na een circulaire aanbesteding. Met 't Centrum wil Kamp C tonen hoe circulair bouwen mogelijk is en de bouwsector en particulieren sensibiliseren en inspireren om het duurzame bouwprincipe te omarmen.
Over 't Centrum is de afgelopen jaren en zeker maanden al de nodige inkt gevloeid, ook op Circubuild. Bouwheer Kamp C, het Antwerps provinciaal centrum voor duurzaamheid en innovatie in de bouw, sprak dan ook al vanaf de aanbestedingsprocedure van "het meest circulaire kantoorgebouw van de Benelux". Een boude uitspraak, temeer daar er vandaag nog niet echt een benchmark bestaat om die stelling te staven. De rondleiding die Kamp C gaf nadat gedeputeerde van de provincie Antwerpen Kathleen Helsen, geruggesteund door alle betrokken bouwpartners, het gebouw officieel had geopend, bevestigde echter dat die uitspraak op z'n minst dicht tegen de waarheid aan zit: de circulaire kenmerken laten zich eigenlijk niet vatten in één artikel.
Dat beseft Kamp C ook zelf. Het wil het nieuwe kantoorgebouw gebruiken als inspiratiebron voor al wie aan de slag wil met circulair bouwen, van architect over aannemer en kenniscentrum tot lokale overheid, bedrijf en particuliere bouwheer en zal daarom op korte termijn rondleidingen organiseren en vanaf dit najaar ook masterclasses waarin nog dieper zal worden ingegaan op de toegepaste materialen, systemen, technieken, de eraan verbonden circulaire financierings- en verdienmodellen of de nieuwe vormen van partnerschap waarvan gebruik werd gemaakt. Maar Kamp C wil ook "buiten de site treden" om de expertise te delen in andere projecten. Het gebouw moet zo een katalysator worden voor circulair bouwen in Vlaanderen en ver daarbuiten.
Modulair grid
Ook wanneer we ons beperken tot de grootste of meest in het oog springende circulaire kenmerken, wordt het eigenlijk al een hele boterham. Maar we doen een poging.
Al vanaf de prille start van het bouwproject wilde Kamp C inzetten op circulair bouwen. Dat leidde tot een aanbestedingsprocedure die het circulair vormgaf door de selectiecriteria te baseren op circulariteit en niet op de laagste prijs. En waarin het op zoek ging naar een consortium dat vanaf dag één zou samenwerken met het oog op meer efficiëntie en innovatie. Uiteindelijk werd gekozen voor Kamp Circulair, een team bestaande uit zeven bedrijven: Beneens, West Architectuur, Streng-th, Muurtuin, Tenerga, TENgroup en VITO.
Het resultaat is een gebouw van drie bouwlagen met een totale oppervlakte van 2.400 m² dat bestaat uit herbruikbare en ecologische materialen, al dan niet met een circulair financierings- en businessmodel eraan verbonden, waarin wordt ingezet op duurzame energievoorziening en waterhuishouding en dat makkelijk uitbreidbaar, demonteerbaar en opnieuw op te bouwen is, dankzij een ontwerp volgens een modulair en gestandaardiseerd grid van 5 op 5 meter.
Het kantoorgebouw bestaat uit gestandaardiseerde modulaire wanden, vloeren, kolommen en balken in (gelamineerd) hout of CLT en heeft een cementloze fundering, die bestaat uit grind, zand en bindmiddel en – samen met de cementloze chape die in het project gebruikt werd – speciaal voor 't Centrum werd ontwikkeld binnen het Interreg-project URBCON. De structuur werd op amper een week opgetrokken.
Werkelijk elk ander materiaal waaruit 't Centrum bestaat is herbruikbaar of ecologisch, denk aan wanden van JUUNOO, of vloerisolatie van Ecoschelp.
Hout van Hanger 26 en trap van AB Inbev
Verschillende materialen kenden ook al een eerste leven in een ander project. Zo is het tapijt – waarvan de tegels in een willekeurig kleurenpatroon werden gelegd om de vervangbaarheid te vereenvoudigen – gerecycleerd en vind je in 't Centrum een trap terug die Beneens recupereerde uit een renovatieproject bij AB Inbev. De houten gevelbekleding is dan weer afkomstig van de eventlocatie Hangar 26 in Antwerpen, die gerenoveerd wordt. Het Antwerps maatwerkbedrijf KUNNIG gaf het hout een grondige opfrisbeurt. Het meubilair recupereerde Kamp C uit zijn infocentrum.
Materialenpaspoort
Alle gebruikte materialen zijn fysiek getagd en terug te vinden in een Building Information Model (BIM) waaraan het materialenpaspoort rechtstreeks wordt gekoppeld, om hun hergebruik te faciliteren. Binnenkort worden ook nog QR-codes aangebracht die bezoekers van 't Centrum snel de nodige info moeten verschaffen over elk gebruikt materiaal. "Bouwen met statiegeld wordt nu mogelijk", lichtte aannemer Joeri Beneens toe. "Je zou een aanbesteding kunnen uitschrijven als je dit gebouw ooit wil laten afbreken en er zou dan echt worden geboden, omdat alles te recupereren en hergebruiken valt."
’t Centrum maakt ook gebruik van een daaraan gekoppeld innovatief gebouwenbeheersysteem. Het gebouwbeheersysteem draagt bij aan een geoptimaliseerd en zo laag mogelijk energieverbruik, maar zal ook preventief onderhoud mee gaan sturen en er zo voor zorgen dat het de levensduur van het gebouw verlengt. Het gebouwbeheerssysteem zelf gebruikt draadloze sensoren, zodat het gebruik van heel wat meters kabels wordt vermeden en het systeem makkelijk uit te breiden of in te krimpen valt. Met het oog op dat laatste liggen alle technieken ook in het zicht.
Ondiepe geothermie en waterzuivering
Een BEO-veld met 18 boringen tot 145 meter diep verbonden met een collector en warmtepomp zorgt voor verwarming en koeling van het gebouw via ondiepe geothermie. Het systeem maakt komaf met fossiele brandstoffen en garandeert een energieverbruik dat onder de helft ligt van dat van traditionele warmtepompen, die de buitenlucht als bron nemen. De koeling en warmte worden geleverd via een as a service-model. Ook de slimme ledverlichting wordt geleverd als een dienst.
Het verticale groen van Muurtuin zorgt voor de zuivering van grijs water – afkomstig van bijvoorbeeld lavabo's, douches of wachmachines – zodat het kan worden hergebruikt voor de spoeling van de toiletten. De planten in de muurtuinen werden zo gekozen dat ze bestand zijn tegen zeepresten die het grijze water kan bevatten.
gunstige LCA
Een levenscyclusanalyse of LCA toont dat de milieu-impact van het gebouw zeer laag is. Het bespaart gedurende zijn gehele levensduur – embodied en operational carbon – ten opzichte van traditionele gebouwen van gelijkaardige omvang zo'n 800 ton CO2, te vergelijken met de captatie van ongeveer 70 hectare of 100 voetbalvelden bos. Een doctoraatsstudie aan de universiteit van Luik wees uit dat een kopie van 't Centrum in enerzijds beton en anderzijds staal bijgevolg respectievelijk 3 keer en 4 keer meer CO2 zou uitstoten. De projectpartners maken zich sterk dat 't Centrum al na enkele decennia CO2-neutraal of zelfs -negatief zal zijn.
Demonteerbaarheid bewijzen
"Omdat we werkten met heel wat recuperatiematerialen, was het ontwerp eigenlijk nooit echt klaar. Dat is het pas vandaag", vertelde Sarah Teeuws, architecte bij West Architectuur, tijdens de opening van 't Centrum. "Maar voor ons stopt het project hier niet. Gezien de aanpasbaarheid en demonteerbaarheid van 't Centrum heeft dit project eigenlijk een looptijd van meer dan honderd jaar. Het bouwproces omvatte maar een paar jaar op die tijdlijn."
De architecte liet ook weten dat Kamp C de demonteerbaarheid in de toekomst in de praktijk wil bewijzen. "Het project bevat eigenlijk vier gebouwen. Gebouw A en B, die tegen elkaar werden gebouwd, zijn vandaag klaar. Kamp C heeft het plan om ooit ook blok C te bouwen, aansluitend op het huidige bouwblok, op basis van inzichten opgedaan tijdens de bouw en gebruiksfase van blok A en B. Daarna wil het blok A afbreken en er blok D mee realiseren. Vandaag is het evenwel niet zeker of dat plan ook bewaarheid zal worden en worden er ook alternatieven met mock-ups onderzocht."
"Bepaalde circulaire elementen van 't Centrum, zoals de structuur, zijn vandaag al 'marktrijp' en kunnen snel in andere bouwprojecten opduiken. Rond andere materialen en technieken is nog meer onderzoek nodig, maar 't Centrum vormt daar de ideale aanzet voor", besloot Kathleen Helsen, gedeputeerde van de provincie Antwerpen.
Laatste details
't Centrum is vandaag gebruiksklaar en operationeel, maar eigenlijk nog niet helemaal af. In de komende maanden worden de laatste details afgewerkt. Zo komt er nog beglazing voor wat nu nog een open terras is, zodat die ruimte een wintertuin wordt, moet de buitenaanleg nog gebeuren en worden er nog zogenaamde stilteboxen en telefooncellen geplaatst.
Meer info over 't Centrum vind je hier en via deze link. Je kunt 't Centrum zoals aangehaald ook bezoeken onder begeleiding van een gids. Voor zo'n rondleiding dien je nu nog een afspraak te maken via een mailtje naar naar info@kampc.be. Vanaf 10 juni kun je een rondleiding boeken via de website van Kamp C. Over de masterclasses zal Kamp C later nog communiceren.
Gerelateerde artikels
Gerelateerde bedrijven
Lexicon
