Onze maatschappij staat voor grote uitdagingen. De voorspelde groei van huishoudens zorgt voor een stijgende druk op de beschikbare ruimte en infrastructuur. De ruimtelijke planning van de regering legt de nadruk op betere verdichting in stedelijke centra en dorpskernen. “Die verdichting samen met de klimaatopwarming houden risico’s in, zoals een toename van het hitte-eilandeffect, wateroverlast, een dalende grondwaterspiegel … Om die gevaren te vermijden, is het belangrijk onze gebouwen en hun omgeving klimaatmitigerend en -adaptief te ontwerpen en te bouwen”, stelt Wim Garmyn, projectcoördinator klimaatadaptief bouwen bij Embuild Vlaanderen.

De bouwsector is gelukkig al bekend met doeltreffende oplossingen richting klimaatadaptief bouwen. Denk maar aan materialen die geen warmte absorberen of het integreren van groenblauwe oplossingen rond onze gebouwen.

Mitigeren: klimaatschade voorkomen

“Maar er is nog veel werk voor de boeg”, stelt Wim Garmyn. "De visie van Embuild Vlaanderen om de klimaatproblemen te tackelen steunt op twee pijlers: mitigatie en adaptatie. De eerste stap, het mitigeren, pakt de oorzaken van het probleem aan. Denk aan de Vlaamse renovatieverplichting sinds 2023 of het beperken van de ecologische voetafdruk van nieuwe bouwmaterialen en het terugdringen van de emissies tijdens het uitvoeren van bouw- of infrastructuurprojecten.”

Wienerberger zet al enkele jaren in op het beperken van emissies, niet alleen in het productieproces maar in de volledige keten van ontginning tot en met de productverpakking. Commercieel directeur Katrien Nottebaert daarover: “Het beleid van Wienerberger focust op circulariteit en het inzetten op CO₂-neutraliteit. We streven naar het maximaal sluiten van kringlopen, zowel voor de grondstoffen als het water in het productieproces. Ook hebben we een aantal proefprojecten rond urban mining lopen, waarbij we keramische bouwmaterialen van gesloopte gebouwen als secundaire grondstof recupereren in het productieproces. Daarnaast ondersteunen we de verschillende bouwpartners in het toepassen van de principes van circulair bouwen. Dat gaat van advies aan ontwerpers tot het ontwikkelen van circulaire systemen zoals ClickBrick.”

Adaptatie: aanpassen aan de nieuwe realiteit

De tweede stap, klimaatadaptatie, omvat voor Wim Garmyn drie manieren om ons aan te passen aan de toekomstige werkelijkheid: het implementeren van technische oplossingen, het creëren van groenblauwe infrastructuur en het opzetten van doelgerichte klimaatprojecten. “Technische oplossingen in de bouwschil kunnen vooral helpen het hitte-eilandeffect terug te dringen. Denk aan het gebruik van witte bouwmaterialen. Het uitbreiden van onze groenblauwe infrastructuur heeft niet alleen een recreatieve en esthetische functie, maar draagt ook bij aan een beter watermanagement, heeft een luchtzuiverende werking, verhoogt het fysieke en mentale welzijn en gaat mee het hitte-eilandeffect tegen. Ook op projectvlak ondersteunt Embuild Vlaanderen al heel wat initiatieven.”

Witte materialen

Opdrachtgevers en ontwerpers die de strijd tegen het hitte-eilandeffect willen aangaan vinden in Wienerberger een solide partner. Katrien Nottebaert licht toe: “De keuze voor witte of lichtkleurige bouwmaterialen levert op warme dagen een bijdrage aan het lager houden van de temperatuur in en rond de gebouwen. Een witte dakbedekking helpt bijvoorbeeld bij het reflecteren van zonnestraling en het verminderen van de warmteopname via het dak. Dit kan de opwarming in gebouwen tegengaan en zo de koelingsbehoefte beperken. Wienerberger heeft in het gamma verschillende witte of lichtgrijze pannen voor hellende daken. Met Leadax Roov bieden we een oplossing voor platte daken. Eentje die overigens aantoonbaar circulair is dankzij het hergebruik van PVB-folies uit de glasindustrie in het productieproces. Mooi meegenomen is bovendien dat de witte kleur voor de dakbedekking niet alleen zorgt voor het verminderen van het hitte-eilandeffect, maar ook een hoger rendement voor de op het dak geplaatste zonnepanelen garandeert.”

“Voor gevels is het net zo: lichte gevels reflecteren zonlicht en verminderen zo de warmteabsorptie, wat de binnentemperatuur ten goede komt. Zowat elke collectie van onze handvorm- of persstenen biedt een lichte of zelfs witte variant in de kleurenwaaier. Wie het witte plaatje compleet wil maken, vindt in ons gamma ook kleiklinkers lichte materialen."

"Niet wit, maar ook het vermelden waard, zijn de Wevolt-zonnepanelen in ons gamma: eook een technische en esthetische oplossing om een volledig elektriciteitsproducerend dak te creëren of om de pv-panelen mooi en onopvallend te integreren in de dakbedekking", aldus Katrien Nottebaert.

Goedgekeurde infiltratieoplossing

Wie wil bijdragen aan groenblauwe netwerken en een goed watermanagement, kan naast het aanleggen van bijvoorbeeld een wadi ook kiezen voor waterdoorlatende verhardingen. Sinds oktober 2023 verplicht de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening Hemelwater overigens een infiltratievoorziening voor residentiële percelen groter dan 120 m². De voorkeur gaat daarbij uit naar een bovengrondse oplossing, zoals een waterpasserende verharding. Met Passaqua biedt Wienerberger een bewezen duurzame oplossing. “Die strengperskleiklinker heeft afstandshouders van ongeveer 6 mm breed”, weet Katrien Nottebaert. “Op een kleiklinker van 59 mm breed zorgt dit voor een voegaandeel van ruim 10%, een minimale eis voor waterdoorlatende verharding. Dankzij de brede voegen passeert het regenwater niet alleen snel en eenvoudig, er blijft geen water achter in de voegen en er is minder kans op onkruid en mos.”

In De Duurzame Wijk in Waregem test Wienerberger volgens de commercieel directeur als sinds 2015 de effectiviteit van de Passaqua. Uit driejaarlijkse waterdoorlatendheidsmetingen blijkt dat de waterdoorlatendheidscoëfficiënt acht jaar na de plaatsing nog altijd hoger ligt dan de minimale eis.

Sterkere biodiversiteit

Wienerberger zet zelf ook in op maatregelen om zijn sites aan te passen aan de nieuwe realiteit. Afgelopen jaar legde het de laatste hand aan een biodiversiteitsplan voor elk van zijn 200-tal productiesites wereldwijd. Katrien Nottebaert: “Dat plan beschrijft concrete maatregelen om op iedere site de lokale biodiversiteit te versterken. Dat resulteerde ook al in de eerste concrete maatregelen: op de sites in Rumst, Beerse en Lanaken legden we eerder al ecocorridors aan en creëerden we specifieke biotopen, zoals tijdelijke poelen ter ondersteuning van de rugstreeppad op de site in Rumst.”

Natuurinclusieve producten

"Ook bouwheren kunnen in hun nieuwbouwproject heel eenvoudig bijdragen aan meer biodiversiteit door natuurinclusief te ontwerpen en bouwen. Met natuurinclusief bouwen maken we de natuur een integraal onderdeel van het gebouw (zie ook dit artikel, red.). Dat gaat verder dan het implementeren van groene elementen in gebouwen, maar ook om het creëren van een geschikte leefomgeving voor diverse planten en dieren, zoals vogels, vleermuizen en bijen. Dat kan met bouwelementen zoals vleermuiskasten- en pannen, egelkasten, vogelneststenen en -pannen en insecten- en bijenstenen. Ze geven de natuur een vaste plaats in het klimaatbestendig maken van het gebouw en zijn omgeving. De elementen zijn ontworpen met de hulp van ecologische adviseurs en zijn naadloos te integreren in de gevel of het dak van een gebouw."

"Wienerberger heeft momenteel een architectenwedstrijd lopen om hen aan te moedigen natuurinclusief te ontwerpen. Onze noorderburen zijn de aanmoedigende stap al voorbij. Hun Besluit Bouwwerken Leefomgeving bevat een grondslag om specifieke eisen op te nemen voor verblijfsvoorzieningen voor huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen."

"Kortom, het pad naar klimaatadaptief bouwen is onvermijdelijk. Met onze producten bieden we vandaag al oplossingen om daarin een voorloper te zijn en leefomgevingen met een hoog comfort te verzekeren", besluit Katrien Nottebaert.