De meeste normen die al bestaan rond bouwen met ongebakken aarde werden opgesteld door het Deutsches Institut für Normung (DIN) in Berlijn en zijn dus Duits. “Het gaat om de normen DIN 18945 voor stenen of blokken op basis van aarde, DIN 18946 voor op aarde gebaseerde metselmortel en DIN 18947 voor pleistermortel gemaakt van aarde”, vertelt Inge Dirckx van het Labo Bouwmaterialen van het WTCB. “Daarnaast is er ook de Franse norm XP P13-901 voor ongebakken kleiblokken, die momenteel een grondige herziening ondergaat en zo nauw zal aansluiten bij de DIN 18945. De uitvoering van kleipleisters voor binnentoepassing is wel opgenomen in de Europese uitvoeringsnorm NBN EN 13914-2. Die wordt momenteel trouwens vertaald naar een officiële versie in het Nederlands.”

“In ons land bestaan er dus eigenlijk amper referentiedocumenten rond bouwen met ongebakken aarde. Maar daar komt spoedig verandering in, want er wordt op dit moment wel werk van gemaakt. Zo wordt er gewerkt aan een Belgische productnorm voor kleipleisters en worden gelijktijdig de Technische Voorlichtingsnota’s van het WTCB over binnenbepleisteringen, nummer 199 en 201, herzien om ook kleipleisters op te nemen in de scope, net als ongebakken kleiblokken als ondergrond.”

Eens die referentiedocumenten er zijn, zal dat volgens Dirkx het een en ander in gang zetten. “Als je een product in een bestek wil integreren, sta je altijd sterker als je kan verwijzen naar een norm waaraan dat product voldoet. En zo is het ook voor aarde als bouwmateriaal. Nu wordt in ons land meestal verwezen naar de Duitse normen, maar uiteraard zal het vertrouwen in aarde als bouwmateriaal groeien als er ook Belgische normen rond bestaan.”

Ongelijke strijd met conventionele bouwmaterialen

Wie er in de praktijk al mee te maken kreeg, is Nicolas Coeckelberghs, medeoprichter van BC materials, dat grondverzet van Brusselse werven omzet in leembouwproducten. “Bouwen met ongebakken aarde is vandaag wel degelijk toegelaten in België, zowel op het niveau van gevel als structuur, maar conventionele bouwmaterialen, waar wel Belgische normen rond bestaan, winnen nog vaak het pleit”, vertelt hij. “Dat is ook wel logisch. Je wil als architect of stabiliteitsingenieur 100% zeker zijn dat de producten performant zijn en de fabrikant daar de volle verantwoordelijkheid voor neemt.”

“Bouwen met ongebakken aarde is een ambacht en (nog) niet veel bedrijven maken bouwproducten op basis van aarde. Dan is het wel te begrijpen dat het vertrouwen erin wat achterblijft. Er is eigenlijk niemand die je voor de volle 100% gaat verzekeren dat de gebakken steen van bedrijf x of de kleipleister van bedrijf y de verlangde prestaties gaat leveren als normen ontbreken. Dat heeft veel te maken met het feit dat ongebakken aarde als bouwmateriaal door de Industriële Revolutie die de focus verlegde naar staal en beton als bouwmateriaal, geen verdere industrialisering heeft gekend. Dat is natuurlijk bijzonder jammer, want met gezond boerenverstand kan je stellen dat pakweg leemsteem wel voordelen biedt in de bouw, zo wordt het materiaal net brandvaster wanneer het met vuur te maken krijgt. En de geschiedenis – kijk naar Bokrijk – leert ook dat aarde als bouwmateriaal heel wat te bieden heeft. Alleen zijn daar in ons land nooit testen rond gebeurd, omdat die een fabrikant al snel enkele tienduizenden euro’s kosten en er geen wettelijk kader rond bestaat. En wat niet bewezen kan worden …”

“In de laatste vijf jaar beweegt er gelukkig wel het een en het ander. Daarvoor wordt zoals Inge aanhaalt vooral gekeken in de richting van Duitsland, dat wél een wettelijk kader heeft om zo’n testen uit te voeren, waardoor heel wat fabrikanten het daar ook doen. Dat wettelijk kader kwam er omdat Duitsland na de Tweede Wereldoorlog snel alles moest kunnen heropbouwen. Voor aardebouwproducten werden daarom de nodige normeringen ontwikkeld.”

Voorlopig staaft BC materials de betrouwbaarheid zijn bouwproducten dus nog aan de hand van de DIN-normen. “Maar die moeten dus echt meer ingang vinden bij architecten en bouwheren. Een andere uitdaging voor ons is aantonen dat de gronden die wij gebruiken zuiver zijn en niet gepollueerd, waarvoor dan weer andere wetten gelden”, besluit Coeckelberghs.

Dit artikel verscheen eerder in het juninummer van ecoTips.