Het is een veelgehoorde frustratie bij al wie circulair bouwen een warm hart toedraagt: nog te vaak primeert in projecten de laagste prijs, zeker bij aanbestedingen, en dan zijn de circulaire oplossingen vaak in het nadeel. Dat komt onder meer door het gebrek aan schaalvoordelen bij de productie en omdat ze vaak pas financieel interessant worden na verloop van tijd, wat de duurdere aankoopprijs eigenlijk rechtvaardigt, maar waar een opdrachtgever vaak aan voorbijgaat omdat hij enkel op korte termijn denkt.

“Ik denk dat we niet per se af moeten van de ‘regel’ dat de laagste prijs primeert in aanbestedingen, maar dat dan zou moeten worden gekeken naar de kost van het project over de hele levenscyclus”, vindt Servaes. “Daarnaast zouden ook andere criteria moeten primeren, bijvoorbeeld milieu-impact. Natuurlijk moeten daar dan wel de juiste beoordelingsmethodes en instrumenten voor beschikbaar zijn. En ik denk dat we daar een beetje in een vicieuze cirkel zitten, in het kunnen behappen van die milieu-impact en van hoe circulair iets precies is; dat lukt nog niet altijd goed, omdat we nog steeds aan het leren zijn wat circulariteit precies betekent en daarom zijn de instrumenten er nog niet en omdat de instrumenten er nog niet zijn, lukt het niet altijd goed om enzovoort.”

Cijfers vs. kwalitatieve argumenten

Galle: “Sinds de laatste Europese wetswijziging mogen zaken als levenscycluskost en milieu-impact wel degelijk in rekening gebracht worden bij aanbestedingen. Alleen gebeurt dat inderdaad nog maar zelden. Dat heeft volgens mij voor een deel te maken met durf, durf om die criteria gewoon toe te passen. Omdat het heel moeilijk is om verschillende ontwerpen of voorstellen van materialen met elkaar te vergelijken op basis van levenscycluskost en milieu-impact of op basis van kwalitatieve criteria. Misschien dat opdrachtgevers een procedureslag vrezen wanneer hun uiteindelijke keuze minder kwantificeerbaar kan worden gestaafd? Toch stel ik ook vast dat vooral lokale overheden in Vlaanderen vandaag circulaire principes in hun aanbestedingen integreren of ermee aan het experimenteren zijn en er geleidelijk aan, project na project, meer en meer gewicht wordt gegeven aan die alternatieve beoordelingscriteria.”

“Ik ben van mening dat we circulariteit an sich niet moeten kunnen meten, maar wel het doel dat erachter zit moeten beoordelen. Circulair bouwen is slechts een middel om de milieu-impact van de bouwsector te reduceren en naar een betere leefomgeving te gaan. Dat laatste zouden we moeten beoordelen. Het sluiten van materialenkringlopen en levensduurverlenging zijn manieren om daar te geraken. Als we iets gaan meten dat niet ons doel is … Maar uiteraard is dat doel beoordelen moeilijk, dat besef ik.”

Servaes vindt daarom dat er toch echt nood is aan tools en houvast voor besturen en overheden die circulair willen aanbesteden. “Wij zijn redelijk vertrouwd met circulair bouwen, maar dat kan je van besturen en overheden (nog) niet verwachten. Dan ga je ook geen circulaire principes in je bestek durven opnemen als die niet meetbaar zijn. Ik denk dat we daarom echt meer moeten inzetten op instrumenten om dat soort zaken meer te kwantificeren. Maar dat komt wel, het is volgens mij maar een kwestie van tijd. Maar wat Waldo zegt, is wel waar: we mogen ons niet blindstaren op circulariteit als finaliteit, het is een middel om meer duurzaam om te gaan met grondstoffen, met oog voor het milieu.”

“Niet alle vertrouwen in tools leggen”

Galle: “En net instrumenten zouden tot die laatste denkfout kunnen leiden. We horen toch ook veel kritiek uit de praktijk op het vaststellen van de EPB, bijvoorbeeld? Misschien moeten we daaruit leren zodat we niet dezelfde fouten maken. Met andere woorden: aanvaarden dat die tools en meetsystemen niet alles afdekken, niet zaligmakend zijn. Dat die misschien ook wel kunnen veranderen na verloop van tijd en het gezond verstand niet altijd de slechtere optie is. We moeten samen blijven leren, en niet alle vertrouwen in tools leggen.”

In een aantal FAQ’s op deze website, werd ook al dieper ingegaan op de moeizame verhouding tussen aanbestedingen en circulair bouwen:

Welke obstakels staan circulair bouwen vooralsnog in de weg?

Wat is circulair aanbesteden?

Wordt er bij openbare aanbestedingen al rekening gehouden met de principes van circulair bouwen?