“Urgenter, dat weet ik nog zo niet”, reageerde Galle op de tweede stelling die hem in de podcast van onze zusterwebsite architectura.be voor de voeten werd geworpen. “Wel is het zo dat er nog altijd zeer veel potentieel zit in energierenovaties van onze bestaande gebouwenstock met het oog op het behalen van de klimaatdoelstellingen en het naar beneden halen van onze milieuvoetafdruk. Het is dan ook niet onlogisch dat we snel gebruik willen maken van dat potentieel. Je ziet er ook snel resultaat van: als je vandaag energiegewijs renoveert, win je dat vanaf morgen al terug. Voor materialen ligt dat anders. Als je vandaag gaat ontwerpen voor toekomstig hergebruik of met het oog op levensduurverlenging of recyclage van de materialen, dan zie je daar pas veel later het effect van, de terugverdientijd is daar helaas langer.”

"Vandaag in soort lock-in"

“Daar komt bij dat materialen hergebruiken vandaag nog niet altijd zomaar kan of technisch heel moeilijk is, omdat we de afgelopen decennia alles aan elkaar gekleefd hebben en composieten hebben gemaakt die gewoon niet herbruikbaar zijn. Daarmee hebben we een fout gemaakt, eentje die we vandaag nog steeds maken, waardoor we nu in een soort lock-in zitten die maakt dat alleen energierenovaties een milieuwinst lijken te halen en materiaalhergebruik niet. Maar dat betekent niet dat we vandaag mogen stilzitten en geen werk moeten beginnen maken van op een andere manier bouwen om hergebruik morgen toe te laten, zodanig dat we na die energierenovaties ook op die manier nog milieuwinst kunnen genereren.”

Servaes: “Het is ook een evident thema, energierenovaties. Omdat je de CO₂ gekoppeld aan het gebruik van een gebouw meteen mee in rekening kunt brengen, ook financieel kunt kwantificeren. Nochtans heeft heel wat onderzoek de laatste jaren uitgewezen dat veel van die CO₂-impact eigenlijk ook gelinkt is aan productie en transport van materialen. Maar die boodschap, dat we dus ook op een heel andere manier zouden moeten omgaan met materialen, naar de burger brengen is een pak moeilijker. Temeer dus ook omdat het financiële effect niet op heel korte termijn voelbaar is. Maar het is dus eigenlijk niet meer dan logisch dat het energievraagstuk en materiaalgebruik in één adem genoemd worden.”

Galle begrijpt de keuze van de overheid om in te zetten op premies voor sloop en heropbouw, maar plaatste er ook de nodige kanttekeningen bij. “Beleidsmaatregelen van een overheid moeten in de eerste plaats duidelijk en daarom eenvoudig zijn. En dus moeten er keuzes gemaakt worden. Maar dat gegeven is natuurlijk tegenstrijdig aan de complexiteit en de diversiteit van onze gebouwenstock. Dus door die specifieke beleidsmaatregel, die, versta mij niet verkeerd, absoluut een bepaald doel nastreeft en zeker ook onderbouwd is, gaat er veel potentieel verloren. We hebben dat niet nagerekend ofzo, omdat we moeilijk kunnen inschatten hoe ons gebouwenpatrimonium er vandaag vanbinnen uitziet – van de buitenkant weten we dat wel – en kunnen onze stelling om ook in te zetten op het materialenvraagstuk dus moeilijk hard maken, vandaar ook dat de overheid liever focust op het energievraagstuk, maar ik weet en ik zie alle dagen dat er een enorm potentieel verloren gaat door dat soort maatregelen.”

“Ik denk dat we daar echt een inhaalbeweging moeten maken”, aldus Servaes, die daarvoor richting Europa kijkt. “Er moet op Europees niveau werk worden gemaakt van een kader rond die materiaalimpact. Want de lidstaten moeten hun eigen beleidsmaatregelen nu eenmaal afstemmen op die van Europa. Als er van hogerhand ook aandacht wordt besteed aan het materialenvraagstuk, zullen we pas dingen zien veranderen”, besloot ze.

"Gezondheidsaspect begint steeds zwaarder door te wegen"

Achteraf raadpleegden we ook nog Stijn Brancart, expert circulair bouwen bij VIBE vzw. Hij is grotendeels dezelfde mening toegedaan dan Galle en Servaes. "Ook ik vind dat het energievraagstuk zeker niet urgenter is dan dat van de bouwmaterialen. En toch staat het inderdaad hoger op de agenda en is het zeker een feit dat daarbij de link met de impact van materialen veel te weinig wordt gelegd. Soms gaat energieprestatie zelfs ten koste van materiaalimpact, als we bijvoorbeeld meer isoleren en daarvoor materialen met een hogere milieu-impact gebruiken. Of als we isolatie gaan spuiten en zo hergebruik of recyclage in de toekomst onmogelijk maken. Dat is spijtig. Elke kilo CO₂ die je extra in bouwmaterialen steekt, neutraliseert immers een deel van de moeite die je hebt gedaan om het energieverbruik te verlagen."

"Besparen op het energieverbruik is natuurlijk een belangrijke en snelle winst, die je meteen op de factuur terugvindt. Op het vlak van materialen is die winst veel minder zichtbaar op korte termijn. Er is nog wel wat werk om dat meer transparant te maken en te vertalen naar een logischere fiscaliteit. Je zou toch verwachten dat materialen met een lage milieu-impact of materialen die gemakkelijk gerecycleerd of biologisch afgebroken kunnen worden, goedkoper zijn? Materialen met een lange levensduur en hoog hergebruikpotentieel renderen dan weer doordat ze hun waarde gemakkelijker behouden. Het beleid heeft daarin natuurlijk haar rol te spelen en zeker het Europese niveau heeft op het vlak van bouwmaterialen en -producten een belangrijke stem."

"We zien wel dat het gezondheidsaspect steeds vaker de doorslag begint te geven. Ook gebruikerscomfort en onderhoudsgemak worden belangrijkere thema’s. Steeds meer mensen nemen daarom zelf het initiatief en kiezen voor gezonde en milieuvriendelijke materialen of passen de principes van circulair bouwen toe. Hopelijk bereiken we zo snel een overslagpunt. Dat hebben we ook in het energieverhaal gezien. Zeker nu een renovatiegolf wordt uitgerold, is dat belangrijk. Als energie en materiaal elkaar daarin niet vinden, maken we een historische fout waarvan we nog lang de gevolgen zullen dragen."