1. Bepaal ambities

Bij de start van het ontwerp is het belangrijk om meteen enkele doelstellingen te bepalen om naartoe te werken. Voor de casestudy werden vier doelen vooropgesteld. Het belangrijkste was dat het gebouw eenvoudig aanpasbaar moet zijn in de toekomst. Hierbij is het Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) een bepalende factor. Het is interessant en noodzakelijk om de toekomstvisie van het gebouw af te stemmen op de toekomstvisie van de stad, zodat het gebouw kan meegroeien met de toekomst die zij voor ogen heeft. Als er nog geen RUP van kracht is op de bouwplaats of in de onmiddellijke omgeving, is het belangrijk om kritisch na te denken over mogelijke toekomstscenario’s van het gebouw.

In het RUP wordt de nadruk gelegd op differentiatie. Daarom moet de focus liggen op onderstaande zaken:

• Een appartement moet eenvoudig op te splitsen zijn in twee kleinere units.
• Het reeds compacte gebouw moet verder uit te breiden zijn in de hoogte.
• Een functiewijziging moet eenvoudig kunnen gebeuren, bijvoorbeeld er bureauruimtes of winkelruimtes in onderbrengen.

2. Hou rekening met ontwerprichtlijnen

In het nieuwe ontwerp van het appartementsgebouw wordt rekening gehouden met een aantal ontwerprichtlijnen. Die zijn terug te vinden in de publicatie '24 ontwerprichtlijnen veranderingsgericht bouwen' van de OVAM.
In de publicatie worden die richtlijnen duidelijk toegelicht, ondersteund met illustraties en afbeeldingen. Die vormen de basisprincipes van circulair bouwen. Het is zeker aangeraden om de gids door te nemen en te gebruiken als leidraad in de ontwerpfase van een circulair gebouw.

 
3. Zorg voor een multifunctionele draagstructuur

In functie van het einddoel is het noodzakelijk om een zo open mogelijk plan te ontwerpen met zo weinig mogelijk structurele elementen in de ruimte. Dit zorgt voor een grotere indelingsvrijheid en faciliteert de multifunctionaliteit.

Daarom is het best om de indeling van het gebouw los te koppelen van de draagstructuur. De vloerplaat steunt op de buitenwanden. Idealiter staan er in het grondplan geen belemmerende structurele elementen. Als de overspanning van de vloerplaat te groot zou zijn, moet die verkleind worden, bijvoorbeeld door een dragende lijn van balken en kolommen te plaatsen. Zo blijft het plan zo open mogelijk.

Dat betekent echter niet dat in circulaire gebouwen geen dragende wanden meer geplaatst kunnen worden. In grotere gebouwen kunnen strategisch geplaatste dragende wanden uiteraard nog steeds geplaatst worden. Het is vooral in stedelijke gebieden, waar er vaker kleinere percelen voorkomen, dat dragende wanden vaak te belemmerend kunnen blijken. Het risico bestaat dan dat het gebouw maar voor één functie bruikbaar is.

4. Gebruik demonteerbare bouwsystemen

Dit is wellicht het meest logische onderdeel als het gaat over circulair bouwen. Permanente verbindingsmethodes met bijvoorbeeld lijm of cement worden vermeden, om ervoor te zorgen dat bouwmaterialen eenvoudig gedemonteerd kunnen worden zonder ze te beschadigen. Gedemonteerde materialen kunnen daarna dan terug in omloop gebracht worden.

Voor de structuur van het appartementsgebouw uit de casestudy werd gekozen voor kolommen en balken uit gelamineerd hout. Naast het grote voordeel dat ze omkeerbaar met elkaar verbonden kunnen worden, is de keuze voor hout ook een brandveilige én ecologische keuze.

Zowel de dragende buitenwanden als de vloerplaten zijn gemaakt van kruislaaghout. Alle bouwelementen zijn opnieuw eenvoudig aan elkaar te monteren. Met beton of snelbouwstenen zou dit (nog) niet of veel moeilijker uit te voeren zijn.

De akoestisch ontkoppelde wand bestaat uit twee parallel geplaatste massieve houten wanden. Daarvoor wordt er gewerkt met een houtschakelsysteem. Tussen de twee parallelle wanden worden houtvezelisolatieplaten én hennepwol geplaatst om het akoestisch comfort van de bewoners zo hoog mogelijk te houden.

5. Hou rekening met toekomstscenario’s bij de gevelindeling

Veranderingen aan een bestaand ontwerp impliceren dat ook de gevel aangepast moet worden. Er moet tijdens het ontwerpproces meteen nagedacht worden over mogelijke toekomstscenario’s voor het gebouw. De combinatie van die nieuwe scenario’s en de nieuwe indeling van de appartementen vraagt om een nieuw gevelontwerp, waarbij de aandacht uitgaat naar het hergebruik van de gevelelementen op andere plaatsen, zowel in als buiten het bestaande gebouw. Helemaal in de lijn van het circulaire denken.

Gosseye bood de Bachelorproef aan tot het behalen van de graad van professionele bachelor in de Toegepaste Architectuur. De onderzoeksvraag luidde: Welke stappen moeten ondernomen worden om een lineair ontworpen gebouw te herontwerpen tot een circulair gebouw?