De oude pastorij in Houthalen-Helchteren stond nadat ze leeg kwam te staan even te koop, maar er meldden zich geen kopers. Onder impuls van vzw De Pastorie, opgericht door enkele Houthalen-Helchterenaren die het pand terug wilden geven aan de gemeenschap, schreef de gemeente daarom in 2023 een wedstrijd uit om het statige gebouw te herbestemmen tot plek die het gemeenschapsleven in Houthalen-Helchteren nieuw leven zou inblazen.

Al extraatje zocht de gemeente ook een ontwerp voor een paviljoen in de tuin van de oude pastorij. Die werd gevonden in de studenten van het postgraduaat in architectuur Building Beyond Borders aan de UHasselt, dat zich richt op het gebruik van architectuur in functie van gemeenschappen. Naast het paviljoen voorzagen zij in hun ontwerp ook een vier meter hoge pizzaoven. Een studiereis naar Marokko had hen immers geleerd dat zo’n oven een element is waar mensen rond samenkomen.

Opmerkelijk is dat de studenten in hun ontwerp van het paviljoen en de pizzaoven, die ze zelf realiseerden met hulp van de buurt, volop de kaart van duurzaamheid trokken. Zo werden beide bouwsels opgetrokken uit biogebaseerde bouwmaterialen en materialen die gerecupereerd werden uit gebouwen die moesten wijken voor de aanleg van de nieuwe Noord-Zuidverbinding in Houthalen-Helchteren. Voor de gebouwen – waarvan de eigenaars onteigend werden – werden afgebroken, gingen de studenten kijken welke materialen ze konden recupereren voor de bouw van het paviljoen en de pizzaoven. De meeste van de gerecupeerde materialen, zoals zand, kiezels, klinkers en tegels, werden gebruikt voor de fundering van de bank en achterliggende muur uit leemsteen en leemmortel van BC materials in het paviljoen en voor de fundering van de pizzaoven.

Hout uit bos dat gekapt moest worden

Voor het dragende skelet van het paviljoen werden tweedehandse houten balken gebruikt, waarvan een deel werd geschonken door Deholi, deel van Democo Group. Middels onder meer schaven, rechttrekken en zagen waardeerden de studenten de balken op. De meer dan 2.000 leien op het dak maakten de studenten dan weer eigenhandig van hout uit een Leuvens bos dat gekapt moest worden in het kader van duurzaam bosbeheer. En de bank in het paviljoen is dus gemaakt van leemsteen en leemmortel, materialen die, naast kalkpleister ontwikkeld door de studenten zelf op basis van kalk en fijngestampte pleister uit de pastorij, ook gebruikt werden voor het bouwen van de pizzaoven.

Het paviljoen is ook voor een stuk demonteerbaar. Zo rust het grootste deel van het paviljoen op verwijderbare schroefpalen, waar de houten kolommen omkeerbaar mee verbonden werden. De gebruikte leemmortel maakt dan weer het schadeloos recupereren van de leemstenen mogelijk.

Next up: de herbestemming van de pastorij

De bouw van het paviljoen en de pizzaoven kaderde binnen het Living Lab Leemsteen en het Complex Project Noord-Zuid Limburg. De faculteit Architectuur en Kunst van UHasselt werkte er niet alleen voor samen met BC materials, maar ook met VLAIO. De partners genoten daarbij steun van de gemeente Houthalen-Helchteren, de Werkvennootschap Noord-Zuid, vzw De Pastorie, Don Bosco Helchteren en dus Deholi.

De inrichting van de tuin is dus slechts een voorsmaakje op de herbestemming van de oude pastorij. MAGMA architecten en De Gouden Liniaal Architecten, die samen de wedstrijd voor de herbestemming wonnen, gaan nu aan de slag om het statige gebouw om te toveren tot gemeenschapscentrum, met onder meer plaats voor yogalessen, een zogenaamd reparatiecafé en een muziekkamer voor de lokale fanfare. In hun plannen, waarin ze ook een stuk nieuwbouw voorzien, zullen ze ze net als de studenten inzetten op natuurlijke materialen en materialen die ze vinden in leegstaande gebouwen in de buurt.

Wanneer het gemeenschapscentrum precies klaar zal zijn, is nog niet duidelijk.