SuReal is een bureau dat gevormd wordt door ingenieurs en ingenieur-architecten en gespecialiseerd is in adviesverlening rond geïntegreerde duurzaamheid en circulair bouwen. SuReals doel is tweeledig: het bureau wil enerzijds een belangrijke impact hebben op de verduurzaming van de vastgoedsector en anderzijds een zogenaamde one-stop-shop zijn inzake circulaire en duurzaamheidsexpertise.

Managing Director en oprichter Sunita Van Heers is er immers heilig van overtuigd dat de duurzaamheid van een gebouw gedefinieerd wordt door tal van verschillende factoren en een integrale benadering van het thema dan ook absoluut noodzakelijk is om een gebouw zo duurzaam als mogelijk te ontwerpen, te gebruiken en ooit misschien af te breken. Ze maakt haar standpunt voor ons graag nog wat uitgebreider duidelijk dan in de genoemde column. "Aan de bewuste maatregel om het btw-tarief van 6% voor sloop en heropbouw ook na 2022 te behouden ligt het idee ten grondslag dat verouderde woningen minder energie-efficiënt zijn. Ik vind het echter onbegrijpelijk dat je iets wil doen aan de milieu-impact van woningen, maar daarbij enkel kijkt naar het energielabel dat het pand heeft", is ze van mening. "Dat is slechts één van de vele aspecten die moeten worden bekeken wanneer je de energieprestatie van een gebouw beoordeelt. Er zijn er veel meer en die verdienen allemaal evenveel aandacht én moeten constant tegen elkaar worden afgewogen."

Verschil embodied en operational carbon

Om een gebouw zo duurzaam als mogelijk te ontwerpen, is het volgens Van Heers cruciaal het verschil te kennen tussen zogenaamde embodied en operational carbon, een beetje naar analogie met kapitaaluitgaven en operationele uitgaven. "De energieprestatie van een gebouw, grotendeels verantwoordelijk voor de operational carbon footprint, is één ding, maar de gebruikte materialen genereren ook broeikasgassen tijdens hun productie, transport, verwerking op de werf, onderhoud en al dan niet sloop en recyclage en hebben dus ook een bepaalde milieu-impact. Die noemen we de embodied carbon footprint, die zich vooral manifesteert aan het begin en het einde van de levensduur van een gebouw. Anders dan de Belgische en Vlaamse wetgever houdt SuReal om een gebouw zo CO₂-neutraal mogelijk te maken daarom ook rekening met de principes van circulair bouwen, met zaken zoals flexibiliteit, demonteerbaarheid, hergebruik … om uiteindelijk de materialenkringloop zo goed als mogelijk te sluiten."

Van Heers geeft enkele voorbeelden om haar visie te concretiseren. "Een circulaire droogchape toepassen in een te renoveren gebouw is beter dan een klassieke cementchape. We dienen echter ook na te gaan of aan de brandtechnische, akoestische en thermische eisen voldaan wordt. Indien blijkt dat we extra brandwerende platen moeten toevoegen aan de vloeropbouw om aan de vereiste brandklasse te komen, dan moeten we ook die extra platen in rekening brengen in de totale CO₂-balans."

"Ook het isolatievraagstuk is 'een interessante'. Chemische isolatie is slechter dan isolatie die alleen maar bestaat uit natuurlijke of biogebaseerde grondstoffen. Maar chemische platen hebben doorgaans een betere isolatiewaarde, waardoor je een minder dik pakket nodig hebt om dezelfde U-waarde te bekomen. Isolatiematerialen vergelijken moet je dus altijd doen bij voor eenzelfde isolatiewaarde."

"De materie tussen operational carbon en embodied carbon moet dus zo holistisch mogelijk aangepakt worden en daarom hebben wij met SuReal een boek geschreven met een duidelijke uitleg rond alle paramaters."

Beslissingsmatrix

De sterkte van SuReal is dus net dat holistische perspectief. Van Heers richtte het bureau destijds op omdat ze vond dat er in ons land, in tegenstelling tot in het buitenland, nog geen adviesbureau was dat enkel en alleen focuste op duurzaamheid in al haar facetten en al die facetten gaat combineren en bewaken, zonder in een studiebureau uitvoering te vervallen. "Met een speciale tool leggen wij alle mogelijk scenario's naast elkaar, want elk scenario heeft zoals gezegd zijn plussen en minnen. Wij gaan iteratief te werk en brengen al die verschillende parameters in kaart. Vervolgens doen we een multicriteria-analyse: we berekenen de embodied carbon footprint van het gebouw over zijn gehele levensduur en de operational carbon footprint en houden daarin ook rekening met aspecten als verzekerbaarheid, stabiliteit, akoestiek en zoals ik al aanhaalde met circulaire aspecten als aanpasbaarheid, demonteerbaarheid, gelaagdheid … Niet enkel de ecologische maar uiteraard ook de financiële kosten van al die opties worden in kaart gebracht. Het is eigenlijk een beslissingsmatrix voor het bouwteam waarmee we uiteindelijk kiezen of een lichte renovatie, een zware, dan wel een volledig nieuwbouw de beste optie is vanuit duurzaamheidsstandpunt, over de gehele levensduur van het project."

Studies op 60 of 100 jaar

Voor die LCA- of LCC-studies dient de gehele levensduur van een gebouw in rekening te worden genomen, zestig of in sommige gevallen honderd jaar. Van Heers legt het belang van dat perspectief op langere termijn uit met nog een nieuw voorbeeld. "Stel dat je moet beslissen of je en muur gaat slopen en vernieuwen of hem behoudt. De sloop van die muur en de bouw van een nieuwe hebben een grote CO₂-impact. Als je op korte termijn denkt zul je dus naar alle waarschijnlijkheid beslissen het niet te doen. Als je de zaken echter op lange termijn bekijkt en de nieuwe muur een modulaire, herbruikbare wand is die bij een volgende renovatie ook echt hergebruikt wordt in een ander project, dan moet je misschien toch slopen en heropbouwen."

SuReal heeft doorheen de jaren ook een interne benchmarkingstool ontwikkeld. Van Heers: "Wij krijgen vaak de vraag: 'Hoe duurzaam is mijn gebouw nu precies?' Dat is makkelijk te zeggen op het vlak van energie, met het E-peil – en de Vlaamse Regering kiest klaarblijkelijk voor die makkelijke weg –, maar is moeilijker voor de embodied carbon, vandaar die benchmarkingstool. Het komt erop neer dat wij van alle projecten waar wij aan werken gaan inventariseren waar de grootste CO₂-uitstoot in zit. Om op die manier onze projecten alsmaar te verbeteren."

Geen gimmics

Cijfers om feitelijk te onderbouwen: daar draait het voor SuReal dus om, want volgens Van Heers is greenwashing nog altijd niet de wereld uit geholpen. "In de bespreking van de duurzaamheid van een gebouw wordt nog al te vaak verwezen naar wat wij hier intern gimmics noemen. Het is leuk om in pakweg je bedrijfsrestaurant te kiezen voor armaturen gemaakt uit gerecupereerde koperen omlijstingen, maar daarmee zal je maar een hele kleine CO₂-besparing verkrijgen. Met zoiets moet je dan ook niet uitpakken als je tegelijkertijd wel de structuur van je vorige bedrijfsgebouw hebt gesloopt ten voordele van een nieuwe terwijl dat oude skelet nog jarenlang meekon. Kies voor ingrepen waarmee je de grootste positieve milieu-impact creëert, ook al zij die ingrepen minder sexy."

"Gelaagdheid en omkeerbaarheid zijn daarom ook belangrijke aspecten in de beoordeling van de duurzaamheid van een gebouw en zijn materialen. Want je kan wel kiezen voor een perfect circulair bouwmateriaal, schelpenisolatie om er nu maar een te noemen, als je het niet demontabel toepast, is het gewoonweg niet circulair en moet je het dus ook niet gebruiken om de duurzaamheid van je gebouw te bewijzen, of op z'n minst met de nodige nuanceringen. Je moet dus ook nadenken over knopen en verbindingen. De LCA van een materiaal is om die reden dan ook niet zaligmakend."

"Nogmaals, wij zijn geen uitvoerend studiebureau; wij gaan geen ventilatietechnieken of draagstructuren uittekenen. Wij zorgen er daarentegen wel voor dat die technieken en structuur zo op elkaar zijn afgestemd én op de architectuur, akoestiek, veiligheid … dat het project een zo hoog mogelijk duurzaamheidsniveau bereikt. We kunnen die duurzaamheid ook verzilveren met de nodige certificaten, voor wie dat wenst", besluit Van Heers.

SuReal hielp in 2021 meer dan 9.000 ton CO₂ besparen

Nog dit: SuReal laat weten dat het in 2021 met zijn expertise in projecten meer dan 9.000 ton CO₂ hielp besparen. "Dat is het equivalent van 45.000.000 miljoen gereden kilometers of 4.500 wagens die elk 10.000 kilometer rijden, 4.200 vluchten van Brussel naar New York en terug of de elektrische consumptie van 13.000 gezinnen. 450.000 bomen zouden er een jaar over doen om 9.000 ton CO₂ te absorberen.", maakt het bureau dat cijfer concreter.