De panden waar het om gaat, met de textielfabriek als een van de laatste getuigen van de textielindustrie die Sint-Niklaas jarenlang gekenmerkt heeft, hadden jarenlang leeggestaan. Daardoor waren ze stevig in verval geraakt. De twee woningen hadden bijvoorbeeld geen dak meer.

Die bouwvallige staat zag architect An Schoenmaeker, die er vandaag in woont, destijds echter als een opportuniteit veeleer dan een gebrek. Als een kans om een ondergewaardeerde plek met geschiedenis nieuw leven in te blazen en dat volgens de noden van vandaag en morgen. Door de elementen die er al waren te gebruiken als bouwstenen, letterlijk en figuurlijk, kon een moderne, bijna-energieneutrale woning worden gerealiseerd.

Groot ruimtegevoel

De indeling van het pand vooraan wordt bepaald door de reeds aanwezige betonnen trap, raamopeningen en holtes in wanden en vloeren. Die indeling werd ontworpen op basis van de bestaande staal- en betonstructuur van de twee oude rijwoningen, die behouden bleef. Zo goed als alle ruimtes staan in contact staan met elkaar en met buiten, waardoor een groot ruimtegevoel ontstond. Door te spelen met zenitaal licht komt deze dynamiek nog meer tot leven op een bijna sacrale manier.

Stalen liggers, hout en bakstenen elders hergebruikt

Ook het oude fabriekspand bleef voor een stuk behouden. Maar niet alleen de structuur kreeg een tweede leven in project PMJ 2.0. Zo werden de stalen liggers die het verwijderde dak van het magazijn droegen, gedemonteerd en hergebruikt in de woning, waardoor er geen nieuw staal nodig was. Houten balken werden dan weer verwijderd om na behandeling gebruikt te worden voor de vloeropbouw van de woning. Ook bakstenen werden op andere plekken hergebruikt. De weinige nieuwe materialen die nodig waren, werden stuk voor stuk ecologisch verantwoord gekozen.

Grote stadstuin

Door het fabriekspand deels te slopen, meer bepaald het magazijn tussen de woningen en het oorspronkelijke fabriekje achteraan, ontstond ruimte voor een groene binnentuin met een grootte die voor een in een stadscentrum gelegen woning eerder uitzonderlijk is. Het fabrieksgebouw achterin met origineel zaagdak doet nu dienst als atelier voor de activiteiten van An Schoenmaekers als architect, maar ook voor die van haar partner, die muzikant is.

De typische gesloten, anonieme voorgevel ten slotte werd onderbroken door de poort semitransparant te maken zodat voorbijgangers een idee krijgen van de transformatie die erachter schuilgaat.

"Vernieuwend en inspirerend"

“Dit project gaat verder dan een klassieke renovatie”, staat er te lezen in het verslag van de jury van de Bis architectuurprijs 2022, die toen als thema circulariteit had en het project selecteerde als een van de winnaars. “Het maximale hergebruik zorgt ervoor dat er heel weinig nieuwe materialen nodig waren, wat de kostprijs van de renovatie drukte, terwijl het geheel toch erg kwalitatief blijft. Het project is daarom vernieuwend en inspirerend. Het geeft een goed idee van hoe je circulair en budgetvriendelijk kan renoveren.”

Ook de afwerking, of net de afwezigheid daarvan, was voor de jury een mooi voorbeeld van circulair bouwen. “Er is bewust gekozen voor het principe ‘ruwbouw is afwerking’. De architectuur vraagt geen bijkomende handelingen of producten zoals pleisterwerk en gipskartonplaten. Op die manier kunnen materialen makkelijker gedemonteerd en hergebruikt worden. Een volgende bewoner heeft daardoor nog de ruimte om de woning naar eigen smaak af te werken en in te richten.”