De vijf ziekenhuizen komen in La Louvière, Nijvel, Lobbes, Bergen en Warquignies en vervangen verouderde zorginfrastructuur in dezelfde gemeenten die gesloopt wordt. HELORA, een ziekenhuisnetwerk met zo’n 7.000 werknemers waaronder een duizendtal artsen, stelde hoge eisen voor de nieuwe gebouwen op het vlak van duurzaamheid. Zo moest hun inrichting makkelijk aanpasbaar en in- en uitbreidbaar zijn en een minimale ecologische impact hebben.

De ontwerpwedstrijd die HELORA voor het grootschalige project uitschreef, werd in 2023 uiteindelijk gewonnen door de tijdelijke maatschap archipelago-VK architects+engineers, part of Sweco-Tractebel. Hun ontwerp, waarin de ziekenhuizen bedacht rondom een centrale tuin met talrijke patio’s en groendaken, wat een bewezen gunstig effect heeft op de menselijke gezondheid, beantwoordde het beste aan de vooropgestelde eisen.

CLT en gelijmd gelamelleerd hout

In de eerste plaats omdat archipelago, VK architects+engineers, part of Sweco en Tractebel ervoor kozen de draagstructuur van de vijf gebouwen nagenoeg volledig in hout te ontwerpen – wat in de zorgsector nog altijd eerder de uitzondering is, zeker in projecten van dergelijke schaal. Het is algemeen geweten dat hout een lagere ecologische impact heeft dan traditionele bouwmaterialen omdat het een hernieuwbaar materiaal is – het ontwerpteam garandeert die hernieuwbaarheid door de keuze voor hout met een duurzaamheidslabel.

De houten structuur van de vijf gebouwen zal bestaan uit kolommen en balken van gelijmd gelamelleerd hout en vloeren in CLT. Volgens de ingenieurs van VK architects+engineers, part of Sweco en Tractebel zal in totaal 16.000 m³ aan CLT en 6.000 m³ aan gelijmd gelamelleerd hout in het project worden verwerkt.

De keuze voor hout werd volgens het ontwerpteam overigens niet alleen ingegeven door duurzaamheidsoverwegingen, maar ook omdat de ziekenhuizen in seismische zones komen te liggen. Een houten structuur is lichter en daardoor minder onderhevig aan aardtrillingen.

Om structurele en technische redenen worden de sokkel van elk gebouw, met voornamelijk medisch-technische functies, en de centrale circulatiekernen, die voor de horizontale stabiliteit zorgen, wel in gewapend beton uitgevoerd.

Aanpasbaar en demonteerbaar

Om de gebouwen zoals gevraagd makkelijk in- en uitbreidbaar te maken en hun inrichting aanpasbaar zonder structurele ingrepen, concipieerde het ontwerpteam de kolomstructuur in beton op de onderste verdiepingen volgens een repetitief grid van 7.8 meter op 7.8 meter en de houten kolom- en balkstructuur op de verpleegvloeren volgens een kleiner grid.

De aanpasbaarheid van de gebouwen en de hernieuwbaarheid van het materiaal hout zijn niet de enige redenen waarom de vijf ziekenhuizen als circulair mogen worden bestempeld. Zo zal de houten structuur ook demonteerbaar in elkaar zitten.

Ook de keramische panelen waarmee de vijf ziekenhuizen aan de buitenkant zullen worden afgewerkt, zullen omkeerbaar bevestigd worden aan de gevels. Die gevelpanelen zullen bestaan uit groen-blauwe keramiek als verwijzing naar de voormalige Boch-fabrieken in La Louvière.

Over gevels gesproken: het ontwerpteam heeft de intentie om ook die uit te voeren in demonteerbare houtskeletbouw. Dat concept wordt momenteel bestudeerd, net als het idee om voor de droge houten afbouw panelen te gebruiken die gemaakt zijn van gerecycleerd houtafval, wat ook circulair is.

Uitdagingen

De keuze om in hout te ontwerpen komt volgens de ontwerpers wel met enkele uitdagingen. Zo toonde een detailstudie van de verbindingen tussen de houten kolommen en balken aan dat de kolommen brandtechnisch iets dikker moesten worden gemaakt dan initieel gepland. Ook voor de werffase heeft de keuze voor houtbouw gevolgen. Zo moeten de natte constructies, zoals de betonnen kernen, omwille van de vochtgevoeligheid van hout op alle verdiepingen uitgevoerd zijn alvorens kan worden begonnen aan de houten structuur. Om dezelfde reden moeten de gevels ook vrij snel worden gesloten.

Kortere werf dankzij maximale standaardisatie en prefabricatie

Dankzij maximale standaardisatie en prefabricatie van de houten elementen zal de werffase wel aanzienlijk korter zijn dan bij een klassieke bouwmethode. Dat zal de bouwkosten drukken en volgens het ontwerpteam de hogere prijs van hout in vergelijking met traditionele bouwmaterialen gedeeltelijk compenseren. De ontwerpers hebben ook gemerkt dat de banken door de keuze voor hout en de andere geïntegreerde duurzaamheidsaspecten gunstigere rentevoeten kunnen aanbieden. Dat de initiële kostprijs van het project lager had gelegen wanneer voor een ander structureel materiaal was gekozen, willen ze dus niet gezegd hebben.

In totaal tot 1.800 bedden

De vijf nieuwe ziekenhuizen zijn samen goed voor 220.000 m² vloeroppervlakte en zullen plaats bieden aan zo’n 1.500 tot 1.800 bedden. De vijf gebouwen krijgen allemaal dezelfde look en feel, gekenmerkt door een humane schaal, een hoge leesbaarheid, afgeronde hoeken en dus de aanwezigheid van groen en de gevelpanelen van groen-blauwe keramiek. Met die duidelijke signatuur zal het voor de ziekenhuisbezoekers altijd meteen duidelijk zijn dat het om een HELORA-ziekenhuis gaat.