Wini Pannier (De Gelukkige Haard): "Circulair bouwen heeft ook een belangrijke sociale component"

Wat verstaan jullie onder circulair bouwen, Wini?

"Circulair bouwen hoort bij de circulaire economie, waarin het levenseinde van materialen niet bereikt hoeft te zijn als ze voor een bepaalde functie niet meer voldoen aan de specifieke kwaliteitseisen. Het belangrijkste aspect van circulair bouwen is volgens ons dan ook het sluiten van kringlopen. Als er maximaal wordt ingezet op efficiënt gebruik van grondstoffen in hun verschillende mogelijke functies, heeft dat als gevolg dan er een minimale hoeveelheid aan restafval zal overblijven."

Waarom is het volgens jullie belangrijk dat er wordt op ingezet?

"Naast de evidente voordelen voor het milieu en de bescherming van het ecosysteem heeft circulair bouwen voor ons als sociale huisvestingsmaatschappij ook een belangrijke sociale component. Want aan de ene kant hebben is er de problematiek rond vervuilend energieverbruik, grondstoffenschaarstse en afval, maar aan de andere kant staat de bouwsector ook voor de uitdaging van de slechte staat van het bestaande gebouwenpatrimonium en de bevolkingsgroei. De woningen worden ouder en voldoen geleidelijk aan niet langer aan de kwaliteitseisen. Bevolkingstoename betekent dat er meer woningen dienen te komen en er zijn nu al lange wachtlijsten voor een sociale woning. Ondertussen ligt een schat aan bouwmaterialen in het bestaande gebouwenpatrimonium te verkommeren. Vaak kiezen bouwheren voor afbraak en komen de grondstoffen op de sloophoop terecht. Dat is de meest voor de hand liggende keuze omdat ze als minder arbeidsintensief beschouwd wordt. Gezien het hoge woningtekort op de sociale huurmarkt hopen wij aan te tonen dat de bebouwde voorraad kan gebruikt worden als een potentiële bron van materialen."

Welke rol zien jullie weggelegd voor sociale huisvestingsmaatschappijen in de transitie naar een meer circulair gebouwpatrimonium?

"Sociale huisvestingsmaatschappijen zijn belangrijke actoren op de bouwmarkt en kunnen dus verandering teweegbrengen in die transitie. Wij hopen onze verantwoordelijkheid te nemen door te proberen van een patrimonium dat niet is gebouwd met circulaire bouwtechnieken, toch een circulair geheel te maken, met als doel zo weinig mogelijk grondstoffenverlies. Verder proberen wij onze nieuwe woningen ook zo veel mogelijk te realiseren met circulaire bouwtechnieken, zodat ze toekomstbestendig zijn en de materialen na hun levensduur zo efficiënt mogelijk hergebruikt kunnen worden."

Hebben jullie circulair bouwen al (deels) toegepast in bepaalde projecten?

"Wij zijn momenteel bezig met een grootschalig renovatieproject van 272 woningen in Oostende, de Mimosawijk. Dat project beoogt een maximale invulling te zijn van het begrip circulaire totaalrenovatie, waarin alle afvalstoffen die voortkomen uit de ontmanteling, beschouwd worden als grondstoffen."

Wanneer werd circulair bouwen een aandachtspunt voor jullie?

"De klimaatproblematiek wordt de laatste jaren alleen maar groter. Het bestuur besloot daarom snel om circulair bouwen te omarmen, om zo gewapend zijn tegen een toekomst waar grondstoffen misschien wel heel schaars kunnen worden."

Een huisvestingsmaatschappij moet werken binnen een kader van heel wat normen en regels. Is het voor jullie vandaag makkelijk om in te zetten op circulair bouwen in jullie projecten? Welke uitdagingen bestaan er nog op dat vlak?

"Het is niet simpel, maar we voelen dat er overal wel beweging begint te komen. Ook hogerop. Het zal een moeilijke oefening worden om de projecten circulair te realiseren binnen het strakke kader, maar we geloven er wel in en hopen zo ook een boodschap te geven naar boven."

"Wat helpt en daarom voor ons ook heel belangrijk is, is samenwerken met teams die onze visie op nieuwe projecten begrijpen en ze ook omarmen. Als de bouwheer en het ontwerpteam op eenzelfde lijn zitten op het vlak van prioriteiten, dan ben je volgens ons al heel ver.

"We weten wel dat we in het project Mimosawijk niet alles zullen kunnen realiseren wat we voor ogen hebben, maar zien het als een leerrijke oefening waaruit we alleen maar lessen kunnen trekken om het bij de volgende projecten nog beter te doen."

Zijn alle aspecten van circulair bouwen – recuperatie of hernieuwbare materialen gebruiken, omkeerbaar ontwerpen zodat die materialen op hun beurt hergebruikt kunnen worden, een flexibel/aanpasbaar gebouw, werken met product as a service voor bijvoorbeeld verwarming of licht, het aanmaken van een materialenpaspoort voor het gebouw … – even makkelijk toepasbaar voor een sociale huisvestingsmaatschappij?

"Er moeten sowieso keuzes gemaakt worden tussen wat we wel doen en wat niet. Voor heel complexe of heel onderhoudsintensieve zaken zullen we bijvoorbeeld minder snel kiezen. Wij proberen vooral in te zetten op meer circulaire materialen bij de bouw en renovatie van woningen. As a service toepassen hebben wij bijvoorbeeld nog nooit gedaan, omdat dat momenteel nog te moeilijk is binnen het strakke kader waarin we moeten werken."

Verdient een van die aspecten meer nadruk in jullie projecten?

"Zoals ik net zei is dat voor ons het hergebruik van materialen."

Bestaat er een circulair bouwproject dat voor jullie als absolute inspiratie dient?

"Wij hebben de projecten van Zonnige Kempen wel als voorbeeld beschouwd. Zonnige Kempen is immers een huisvestingsmaatschappij die al heel lang inzet op meer duurzaamheid en er dus ook al veel ervaring in heeft. Zij heeft ons meegegeven wat de do’s en dont’s zijn als huisvestingsmaatschappij op het vlak van duurzaamheid."

Is er nog iets dat jullie graag willen meegeven als besluit of tip?

"We kunnen alleen maar meegeven dat we hopen op een gestage transitie naar een meer duurzame bouwsector. Het is een heel 'massieve' sector; gebouwd op principes die al heel lang meegaan, maar een omwenteling zal er vroeg of laat toch moeten komen. Het is beter die te omarmen, zodat we gewapend zijn voor een veranderende toekomst."